vertrouwen in het kunnen van de mens,
maar integendeel, de geruststelling dat iede
re vooruitgang gedoemd is te mislukken.
Welvaart is er, en behagenen komt ten kos
te van een ongelooflijke misèrel' schrijft hij
in een andere brief. Misschien is het niet
toevallig dat het werk van Van Dieren geken
merkt wordt door een alom aanwezige ver
bazing over de grote dingen waartoe de
menselijke geest in staat blijkt te zijn, vooral
op wetenschappelijk gebied, en een onmid
dellijk daarop volgende waarschuwing dat
daarvoor een Faustiaanse prijs moet worden
betaald: aardse genietingen leiden tot verlies
aan geloof.
Een herinnering
Vanuit die bijna fatalistische geloofsopvat
ting is de voor ons meest relevante herinne
ring uit zijn prille jeugd er een die betrek
king heeft op een vreemd ongeval. Ik vertel
het kort na. Er was eens een schipperszoon,
De Jonge geheten, die als hardrijder enige
malen een eerste prijs won maar kort daarop
bloed opgaf en plotseling stierf, misschien
als gevolg van uitputting. 'Och, och, voor
een paar honderd gulden en een beetje ver
gankelijke roem! Hoe kan een mens zo dom
wezen!' moet de vader van Van Dieren daar
op hebben gezegd. Het geval maakte op de
zoon een 'geweldige indruk', al was het
maar omdat hij naar eigen zeggen voor alles
wat met de geneeskunde samenhing toen al
een grote belangstelling toonde. Uit het ver
haal trok Van Dieren de conclusie dat zijn
vader 'er een veel beter kijk op had dan alle
huidige sportartsen bij elkaar'.
Hoewel hij met die autobiografische anekdo
te zijn belangstelling voor de medische we
tenschappen dus al in zijn jeugd wilde situe
ren, kan ook hiervan worden gezegd dat om
een achteraf geconstrueerde herinnering of
misschien zelfs pseudo-herinnering gaat. Het
is per slot voor veel mensen verleidelijk om
achteraf een lijn te ontdekken in hun leven
die hen gevoerd heeft naar het punt waarop
ze zich nu bevinden, ongeacht of die lijn of
zelfs dat punt er is. Interessanter evenwel,
hoewel niet per se authentieker, is de aan de
vader gebonden anti-autoritaire houding: hoe
een leek een betere kijk op het geval kan
hebben als alle sportartsen bij elkaar. Het is
een grondhouding die hier onder woorden
wordt gebracht: dat iemand met een gezond-
verstand-mentaliteit open staat voor eenvou
dige waarheden en het daarom beter kan we
ten dan de artsen die ervoor gestudeerd heb
ben. Simplex veri sigillumeenvoud is het
kenmerk van de waarheid, zei Van Dieren
Boerhave vaak na als iemand hem ervan be
schuldigde iets niet te begrijpen. Maar is de
waarheid niet altijd eenvoudig voor wie er
van de buitenkant tegenaan kijkt?
Studie in Amsterdam
Evart doorliep, voor zover dat valt na te
gaan, zonder problemen de HBS. Daarmee
zou hij geen toegang tot de universiteit heb
ben verkregen ware het niet dat de Wet op
het Hoger Openbaar Onderwijs sinds 1876
in de mogelijkheid voorzag dat HBS'ers tot
het academisch onderwijs werden toegela
ten. Het enige, zij het ook niet onbelangrij
ke, voorbehoud bestond erin dat de student
niet het recht had te promoveren.
Onder die beperkende conditie dus kwam
Van Dieren in 1879 op zeventienjarige leef
tijd in Amsterdam terecht, als een van de cir
ca 300 studenten aan de medische faculteit.
Van al zijn broers en zussen was hij de enige
die ging studeren. Bescheiden middelen
dwongen hem zich in te schrijven als 'pil',
een militair student wiens opleiding door de
staat werd betaald, in ruil waarvoor hij na
afloop enige jaren in rijksdienst zou treden.
De 'pillen' kregen aanvankelijk les aan de
militaire academie, maar omdat die na enige
tijd werd samengevoegd met de universiteit,
belandde Van Dieren in de collegebankjes
tussen de reguliere corpsstudenten, die die
inbreuk van de lagere sociale regionen in
hun tot dan toe tamelijk elitaire wereldje
ZUTPHEN
