Op de derde pilaar van de kooromgang zuidoostzijde van de Sint-Walburgiskerk staat Sint
Nicolaas afgebeeld, althans volgens de Handleiding bij rondleidingen uit 2001 voor gidsen
van deze kerk.
Dat zijn naam hier valt is niet vanzelfspre
kend. Waardoor kunnen we aan deze heilige
denken? Een afbeelding van dit type komt
zelden voor. Toen de schildering werd vrij-
gelegd tijdens de grote restauratie rond 1900
moet men verbaasd hebben staan kijken.
Men had geen idee wie hier stond afgebeeld.
Het grote gissen begon. In 1935 deed Rien
tjes een eerste poging tot identificatie.1
Kenmerken van de schildering
Rientjes noemde als kenmerken:
- Er staat een heilige afgebeeld in kostuum
met mijter en staf, zoals die gebruikt wer
den in het laatst van de vijftiende eeuw.
- De heilige houdt met zijn rechterhand een
demon aan de ketting, een duivel in men
sengedaante met grijnslach en afgeknotte
oren, zoals die in de vijftiende eeuw vaker
werd afgebeeld. De figuur aan de ketting is
geen gewone gevangene.
- Hij heeft in zijn linkerhand een staf en
geen ander attribuut.
-Twee engelen zetten de heilige een mijter
op.
Lastig is dat twee engelen met een mijter en
een geketende demon aan de voeten thema's
zijn die bij meer heiligen voorkomen. Het
attribuut in de linkerhand moet dan uitkomst
brengen. Iconografen vóór Rientjes dachten
bij deze voorstelling aan een abt of bis
schop. Rientjes zelf kwam uiteindelijk uit bij
Sint Bernhardus van Clairvaux, maar hij twij
felde. Hij noemde ook geen relatie tussen
deze heilige en de kerk.
Na die tijd is Sint Nicolaas in het blikveld
verschenen. Ook van hem is een legende
bekend, waarom hij kan zijn afgebeeld in
bisschoppelijk ornaat met aanzwevende en
geltjes en demon aan de ketting. Bovendien
bestond er, zoals we later zullen zien, een
langdurige relatie tussen deze Sint en de
Sint-Walburgiskerk.
Een legende over Sint Nicolaas
De legende gaat over een woedende Sint Ni
colaas van Myra die de keizerlijke vertegen
woordiger Arius publiekelijk een rake klap
in het gezicht gaf, waarmee de rapen voor
de Sint goed gaar waren. Eer hij het wist
werd hij opgesloten in een gevangeniscel,
ontdaan van zijn bisschoppelijk gewaad,
zijn mijter en zijn evangelieboek. Treurig
moet Sint die nacht in zijn cel gezeten heb
ben...maar ziet! Christus zelf en Maria kwa
men hem toen in zijn cel troosten omdat hij
het zo goed voor Christus opgenomen had.
Zij zorgden ervoor dat hij zijn evangelie
boek, mijter en staf terug kreeg.
Op de pilaarschildering in de Sint-Walburgis
zien we twee engeltjes Sint de mijter terug
geven. Aan zijn voeten zien we Arius liggen,
wegens zijn ketterse gedachten over Jezus
geketend als een godslasterlijke demon.
1 A.E. Rientjes, 'Een zeldzame voorstelling in de Sint Walburgskerk te Zutphen; St. Leonardus, St. Nor-
bertus of St. Bernardus?' in Het Gildeboek, XVIlie jaargang af1.4, dec. 193597-100
ZUTPHEN
Een ongewone voorstelling
van Sint NicoSaas
Aartje Bos-Oskam
