Waterstraat 12-14 te Zutphen.
Tekeningblad C
zien dat wijst op de middeleeuwse venster- sporen en haanhouten zijn met hun telmerk
indeling van de gevel. Op zolderniveau zijn naar de tussenmuur gekeerd en onzichtbaar,
vanaf de straat diverse ijzeren duimen te In nr. 14 zijn verder de nummers 12, 13, 14,
zien die door de grauwe pleister heen ste- 15, 16, 1 7 en 18 aanwezig,
ken. Bij nadere beschouwing blijken zij te
corresponderen met drie verborgen vensters
met luiken die naast elkaar op zolderniveau
gezeten hebben. Verticale scheuren in de ge
vel zouden door deze verborgen bouwspo-
ren veroorzaakt kunnen zijn. Ook op lager
niveau zijn veel verticale scheuren zichtbaar,
mogelijk ook van vensters. De verborgen
vensters zijn zeker ouder dan de 18e vroeg
19e-eeuwse schuiframen, want die hebben
geen enkele relatie met de positie van de
duimen. Het is zeer waarschijnlijk dat de
middeleeuwse gevel met vensterindeling en
al achter de pleistering schuil gaat.
Waakzaamheid en documentatie geboden
bij een toekomstige ontpleistering van de ge
vel!
1
11
2
12
3
13
4
14
5
15
6
16
7
17
/A
8
g
18
10
TELMERKEN
Gedurende het bezoek in beide huisdelen
werden eerst de telmerken van nr. 14 geïn- Fig. 10 Overzicht telmerken.
ventariseerd en later die van nr. 12 (zie over
zicht fig. 10). Het waren merkwaardige te- De verschijningsvorm van de telmerken doet
kens die wel redelijk consequent op de spo- het meest denken aan de schrijfwijzen van
ren en haanhouten, (voor zover nog aanwe- cijfers in de 14e en 15e eeuw, zoals die, zij
zig) waren aangebracht, maar die op geen het uiterst sporadisch, opduiken in docu-
enkele manier leken op de vertrouwde tel- menten en rekeningen in Europese archie-
merken die we in vrijwel alle middeleeuwse ven. Arabische cijfers kwamen vanaf de 10e
kapconstructies aantreffen. De merken wa- eeuw voor het eerst voor in Zuid-Europa,
ren met een haalmes aangebracht. Pas bij in- maar dan vanwege hun rekenkundige waar-
spectie in de kap van nr. 12 viel de oplos- de. Het gaat om Arabisch rekenen met de
sing op zijn plek: het gaat om een telmer- 'nul' als uitgangspunt en de schrijfwijze van
kensyteem in Arabische cijfers. Vanaf de Kui- tientallen, honderdtallen, duizendtallen etc.
perstraat nummert de sporenkap van 1 t/m waarin de nul een zo belangrijke rol speelt,
18. Alhoewel de eerste twee sporen slechts versus de zogenaamde 'abacus', de Latijns
in de kapvoet vage verweerde telmerken lie- middeleeuws rekenmethode met telramen,
ten zien, is het systeem vanaf nr. 3 duidelijk. telplanken met rekenpenningen en stokjes.
In overtuigende laat-middeleeuwse notitie- Pas in de 13e eeuw worden Arabische cijfers
wijze zijn in nr. 12 de merken 3, 4, 5, 6, 7, voor het eerst regelmatiger gebruikt in
8, 9, 10 aanwezig. Nr. 11 is niet te zien van- Noordwest-Europa. Vanaf de 15e eeuw wor-
wege de stijl van de onderslagconstructie te- den Arabische cijfers ook vaker voor niet-re-
gen de tussenmuur. De daarin opgenomen kenkundige doelen gebruikt (bijvoorbeeld
ZUTPHEN
gespan
Waterstraat 12
vanaf hoek Kuiperstraat
Waterstraat 14
vanaf scheidingsmuur met nr 12
gespan
Overzicht telmerken.
(verweerd)
stijl langsondersteuning en
woningscheiding (telmerk onzichtbaar
{verweerd}
r
11
li
IK
i
11
/a-
4
V
/5
V
/<7
