Dick Eikelboom
Als lid van de werkgroep die de geschiedenis van het Barlhezekwartier onderzoekt, verza
mel ik beeldmateriaal over dit oude Zutphense stadskwartier. Dankzij de medewerking van
het Stedelijk museum, het Stadsarchief en een aantal particulieren, beschik ik nu over een
grote collectie digitale afbeeldingen van ansichten, foto's, schilderijen, (bouw)tekeningen
en kaarten. Deze collectie zal t.z.t, samen met eerder verzameld beeldmateriaal over het
DWK, voor andere geïnteresseerden beschikbaar komen.
Bij mijn zoektocht naar beeldmateriaal vond
ik in een doos in het Depot van het Stedelijk
museum een vage foto die, gelet op de don
kerbruine kleur, uit de 19e eeuw moest date
ren. Het was duidelijk een foto van een
schilderij. De niet gedateerde foto was ge
maakt door M. L. Verveer en had als titel:
"Vue sur la rivière Ie Berkel a Zutphen".
Centraal op de foto waren de voormalige
watermolens in de Berkel zichtbaar. Rechts
daarvan en iets naar voren stond een ves
tingtoren. Die toren intrigeerde me. Het zou
toch niet waar wezen dat ik een afbeelding
van de Apenstert had gevonden. Deze, bij
insiders toch wat legendarische toren vorm
de een onderdeel van de stadsmuur en stond
aan de Rozengracht (tegenover de huidige
nummers 16/17), naast het gebouw waar in
1863 de Vrijmetselaars Loge gevestigd was;
zie afbeelding 1. De toren werd in de Mid
deleeuwen gebruikt als stadsgevangenis. Er
is geen erkende afbeelding van de Apenstert
bekend en nu zat ik ineens met een foto in
mijn handen waarop duidelijk een vestingto
ren te zien was die ongeveer op de juiste
plaats stond.
Chr. te Strake kon mij vertellen dat het schil
derij vrijwel zeker door Samuel Leonardus
Verveer (1813-1876; Den Haag) was ge
maakt, een broer van de fotograaf. Dat was
het begin van mijn kleine speurtocht.
Enige tijd later trof ik op een verjaardags
feestje iemand die goed is ingevoerd in Ne
derlandse kunstkringen. Hij wilde mij wel
helpen om uit te zoeken of het schilderij nog
bestond en zo ja: waar het dan was. Deze
persoon kon kennelijk ook goed delegeren,
want enkele dagen later kreeg ik een brief
5S
Afbeelding 7: Detail uit de kaart van Thieme
(1863). Nr 19 is de Vrijmetselaars Loge. Tegenover
het straatje de Apenstert of Apenstad, twee namen
die door elkaar gebruikt werdenstond de Apen-
sterttoren aan de Rozengracht. Het straatje was
genoemd naar de toren. Het is grotendeels ver
woest bij het bombardement in 1944 en daarna
niet meer herbouwd.
ZUTPHEN
Helaas, toch niet de Apenstert -
Het verslag van een kleine speurtocht
