Die pleisterlaag heel veel kleiner, dan de onderste openin-
werd echter opge- gen. Vooral bij de kloostervensters, die in-
sierd door een derdaad vaak werden toegepast bij kloosters,
blokkenpatroon, is dit vaak het geval (zie hiervoor het
zoals we dat nu prachtige voorbeeld in het Agnietenklooster
nog kunnen waar- op het binnenterrein boven de poort naar de
nemen bij deftige Oude Wand.
huizen uit de ne- Een bijzondere vorm van de hierboven
gentiende eeuw. In beschreven vensters zijn de vensters met
Bolvenster St. Walburgis dit blokkenpatroon natuurstenen omlijstingen. Theoretisch ge
paste geen gebo- zien zijn het geen kozijnen omdat de na-
gen vorm van een venster maar wel een tuurstenen onderdelen niet als één geheel in
rechte afsluiting. Eigenlijk is het dus niet juist de opening van het metselwerk kan worden
dat we oude gebouwen ontpleisteren. We gezet. Het blijven losse onderdelen zoals in
raken weliswaar onder de indruk van de fig. 11 aangegeven. Ze komen voor, meestal
prachtige grote stenen die onder die pleister- bij belangrijke gebouwen, vanaf de 15e tot
laag tevoorschijn komen maar dat was dui- en met de 18e eeuw. Het metselwerk rond
delijk niet de bedoeling van de middeleeuw- die vensters ziet er dan wel zeer regelmatig
se metselaar. uit. In een strak verband zijn de stenen dan
De vormen als weergegeven in de figuren door de metselaar neergelegd. Een fraai
8B tot en met 8E komen in de gehele perio- voorbeeld hiervan vormt het metselwerk van
de tussen ca. 1350 en 1700 voor. Bij C, D de Drogenapstoren uit 1444.
en E zijn natuurstenen horizontale onderde- Vanaf het einde van de zestiende eeuw ko
len te zien. Ze zijn hier alleen getekend voor men er in de onderste vakken van de in dit
de kloostervensters, maar het geldt ook voor
de kruisvensters en bolvensters.
Bij de laatste twee zijn ook de middenstijlen
soms van natuursteen. Daar staan ook nog
een paar termen die met vensters te maken
hebben. De duim en het geheng zijn onmis
bare elementen aan de luiken. Het geheng
mag daarbij niet worden verward met de be
naming scharnier, aangezien dit een totaal
ander ding is. Bij een geheng kan een luik
altijd weggenomen worden (voor onder
houd), bij een scharnier gaat dit slechts na
het verwijderen van de pen. Scharnieren zit
ten altijd in moderne deuren.
De duim zit meestal bevestigd in een natuur
stenen blokje; de duimsteen. Soms zit de
duim rechtstreeks in het metselwerk. Bij
kloosterkozijnen, zie verderop (fig. 12) zitten
de duimen altijd in het kozijnhout.
Omdat glas-in-lood veel duurder was dan
hout zijn de bovenste openingen van de hier
beschreven vensters vaak kleiner, en soms KloostervensterAgnietenhof
^4
li
5
ZUTPHEN
i
«.cssötórt^iJ
m
