Constant Willems
Zutphen kent een grote verscheidenheid aan ramen in zijn historische gebouwen. In veel
gevallen is daar de ouderdom van het bouwwerk aan af te lezen. Het komt echter vaker
voor dat de gevels nieuwere toevoegingen zijn aan een ouder casco. Men ging met de mode
mee en verfraaide dienovereenkomstig de voorgevels. In veel gevallen was het echter een
overweging van comfort. Men vond nieuwe raamtypen uit die een betere tochtwering of
een groter glasoppervlak garandeerden.
Het volgende verhaal beoogt daar wat zo ingeburgerd dat de naam niet overeen
duidelijkheid in te brengen. U wordt uitgeno- komt met de bovenstaande omschrijvingen,
digd om aan de hand daarvan in uw stad de Zo spreken we altijd van schuiframen,
ramen nauwkeuriger te gaan bekijken. U kunt terwijl hier formeel zou moeten staan:
dit ook doen aan de hand van een eveneens schuifraamkozijnen,
in dit nummer van Zutphen op pagina 11 be
schreven stadswandeling wandeling.
ROMAANSE PERIODE
Tot in de 13e eeuw
We beperken ons tot de daglichtopeningen
zoals ze kunnen worden aangetroffen in de Dit is de periode dat er eigenlijk alleen ven-
IJsselstreek. In het westen van ons land ko- sters werden toegepast. Vaak waren het
men er veel meer typen en verschillen voor, slechts openingen die alleen door luiken
aangezien daar de ontwikkelingen en expe- konden worden gesloten. In kerkgebouwen
rimenten, vooral na 1700, op grotere schaal begon men al in de negende eeuw met het
werden toegepast. Veel daarvan werd over- toepassen van glas-in-lood in de vensters,
genomen in deze streken. De luiken voor de openingen waren meestal
bevestigd aan de binnenzijde, al komen spo-
Om het geheel overzichtelijk te houden is radisch ook luiken voor aan de buitenzijde,
het goed om enige begrippen nader te om- Bekend zijn de 13e eeuwse raamopeningen
schrijven, aangezien die herhaaldelijk in dit van de kasteelruïne van Teilingen (in de
buurt van Lisse) waar de luiken aan de bui-
verhaal terugkomen.
- Vensters: in het algemeen openingen in tenkant in uitgespaarde rechthoekige ope-
houten, lemen of stenen muren zonder eni- ningen zaten.
ge omranding.
- Kozijnen: in vensters gezette houten omlijs- De vensters hadden de vormen als aangege-
tingen die vaak ook een deel van de er boven ven in de figuren 1 tot en met 5.
liggende muurbelasting opvangen. Een kozijn 1 en 2 zijn geheel gemetselde openingen,
is dus een voorwerp dat ergens werd gemaakt met vaak luiken aan de binnenzijde. In 3 en
en als zelfstandig element is ingemetseld.
4 zijn deelzuiltjes geplaatst van natuursteen,
- Ramen en deuren: ook zelfstandige elemen- zoals ze nog vrij veel te zien zijn in
ten die, veelal voorzien van glas, in een ko- Romaanse kerktorens, bijvoorbeeld Voorst,
zijn of een venster werden geplaatst, zonder Fig. 5 laat een lichtopening zien die vooral
daar constructief deel van uit te maken. in de negentiende eeuw vaak werd aange-
In sommige gevallen zijn begrippen echter duid met schietgat. In de meeste gevallen
ZUTPHEN
2
Dagïichtopeningen in gebouwen
