72
C.J. Willems
Over de Kruittoren aan de Zandhoek in Zutphen komen de laatste tijd veront
rustende berichten in de krant. Iemand die het gebouw momenteel huurt en er
een expositie in heeft ondergebracht is tot de ontdekking gekomen dat er met
kunstlicht moet worden gewerkt om de tentoongestelde objecten te kunnen
laten zien. Om hier verandering in te brengendus eigenlijk kostenbesparend te
kunnen werkenheeft hij het plan opgevat om de muur aan de stadszijde voor
het grootste deel te openen en hier glas in te zetten1). In dit glas zou dan boven
dien nog een soort boom moeten worden afgebeeld. Het gaat hier dus om puur
economische motieven. Veel mensen gaat dit te ver en die zetten zich in voor het
behoud van deze unieke toren. Er zijn in bovendien een aantal onwaarheden in
de media gekomen die het probleem geen recht doen. Vandaar dit artikel.
Wat is er precies aan de hand
De Kruittoren is de noordwestelijke hoek
toren van de bakstenen ommuring van de
Nieuwstad. Hij stond, net als de tegen
hanger op de noordoosthoek, de Blanc-
kentoren, overhoeks in de ommuring
geplaatst in verband met het schootsveld.
In beide gevallen gaat het om vierkante
hoektorens met eenzelfde grondplan van
iets meer dan 8x8 meter. De destijds
wat hogere Blanckentoren is in 1997 bij
de bouw van het stedelijk Daltoncollege
archeologisch onderzocht. De overige
muurtorens in de Nieuwstadsommuring
waren halfrond.
De meeste nog bestaande muurtorens
in Nederland, of eigenlijk allemaal, zijn
gebouwd in de tijd dat men nog met pijl
en boog schoot. Ook bij deze toren is dat
het geval. Op grond van archeologisch
onderzoek naar de stadsmuren van de
Nieuwstad weten we dat de toren rond
1320 zal hij zijn gebouwd, kort na de
samenvoeging van de Nieuwstad met
de Oude stad in 1312. Toen was het
vuurgeschut nog een vaag begrip dat nog
lang niet tot ontwikkeling was gekomen.
Pas in 1345 komt een eerste vermelding
voor van het gebruik van vuurgeschut2).
Bij de belegering van het kasteel te Vree
land werden donderbussen gebruikt. De
uitwerking daarvan was eigenlijk puur
psychologisch. Vernielingen werden nau
welijks aangericht. Pas bij de belegering
van kasteel De Voorst bij Zwolle in 1362
werd duidelijk hoe krachtig en effectief
het vuurgeschut was geworden.
Zoveel is wel zeker, de benaming Kruit
toren zal daarom niet de oorspronkelijke
naam van de waltoren op de Zandhoek
zijn geweest, omdat er domweg nog geen
buskruit was.
Muurtorens hadden een verdedigende
functie bij kastelen en stadsmuren. On
geveer op schootsafstand van elkaar
(pijl en boog) werden die torens als
onderbreking in de muur gebouwd. In
Zutphen is dit nog zeer goed te zien bij
de Bornhovestraat en het Armenhagen.
Aan het Armenhagen staan er twee op de
juiste afstand van elkaar. De muurtorens
hadden tevens de functie van uitkijkpost
en waren daarom zo hoog gebouwd.
Ze staken bovendien uit het voorvlak
van de stadsmuur om vanuit schietgaten
Dagblad "De Stentor": editie Zutphens Dagblad, van 8 juni 2004.
De Kruittoreo
