drs. H. Schooten-Olthof
Het is misschien een troostrijke gedachte dat het 'normen en waarden'-probleem,
waar politici anno 2004 niet zo best raad mee weten, onze voorouders in de zeven
tiende eeuw ook al de nodige ergernis bezorgde.
De bewijzen dat strenge bestuurders mensen die normen en waarden anders in
terpreteerden dan zij dat zelf deden tot de orde riepen, zijn volop te vinden in de
studiezaal van het Zutphense Stads- en Streekarchief. Waar? Om precies te zijn in
het archief van de Hervormde Gemeente Zutphen, maar ook in de Memoriën en
Resolutiën van de stad. Mevr. Schooten-Olthof heeft vooral de eerste bron gebruikt,
maar dan in een veel toegankelijker vorm dan het origineel. In de jaren tachtig van
de vorige eeuw heeft ds. H. Boiten (zie ook elders in dit artikel) zich oneindig veel
moeite getroost de oude notulen van "Kerk en Stad" te transcriberen. Sinds hij dat
gedaan heeft, is er in Zutphen sprake van een "Collectie Boiten", bestaande uit een
aantal mappen vol getypte blaadjes informatie.
Graag neem ik u mee naar de 'Handelin
gen van de Kerkenraad', anders genoemd
de Acta Consistorii, van de Hervormde
Gemeente Zutphen. De oudste stukken
van dit archief dateren uit 1591
De bepalingen die door de synode van
deze kerk werden opgesteld als leidraad
voor de lokale kerkbestuurders doen ons
nu de koude rillingen over de rug lopen.
Uit de Acta van de Sint Walburgiskerk
blijkt echter dat de zeventiende-eeuwse
Zutphenaren zich niet altijd evenveel
aantrokken van wat de kerkenraad be
tamelijk en gepast vond en wat niet. Ze
deden gewoonweg waar ze 'lol' in had
den...
De Acta Consistorii, in gewoon Neder
lands: de notulen van de kerkenraad, van
1591 tot het einde van de zeventiende
eeuw vormen zeer boeiende lectuur.
Gelukkig zijn deze Acta getranscribeerd.
Ds. H. Boiten heeft de Acta ook van com
mentaar en van uitgebreide zoekregisters
voorzien. Hem komt, zij het postuum,
veel lof en dank toe voor zijn noeste
arbeid. Niemand kan zich een vrucht
baarder onderzoeksgebied wensen dan
de gedegen studie van een erudiet en be
scheiden mens als deze trouwe bezoeker
van de studiezaal.
De volgende fragmentjes uit de Acta laten
zien dat de zeventiende (gegoede) burge
rij een enigszins pikante wandversiering
niet afwees. Let op de data!
Daer syn oock discoursen gevallen
over 't toetreden aen des Heeren tafel
met ergerlijke kledingeinsgelijks van
de onkuise scilderienstrijdende tegen
de eerbaerheit, welke in de huisen
werden opgehangen. En is goet gevon
den dat men diegene welke sigh hierin
verlopen daervan in t particulier sal
afmanen en so sulks niet en helptso
sal't gescieden nomine synedrii.
(Acta lila152d.d. 10 april 1667)
Is te kennen gegeven dat de schilde-
naer mr. Lunen een schilderije voor
de gouverneur gemaakt heeft die seer
obsceen is. Sal daerover van de predi
ker van 't selve quartier aengesproken
worden.
(Acta lila219, d.d. 25 augustus 1673)
Normen en waarden
in de zeventiende eeuw
