ging werd wel toegestaan, maar genees
heer en chirurgijn moesten wel een on
derzoek instellen naar haar bekwaam
heid. Helaas lezen we niets over de ei
sen, die daaraan werden gesteld, noch
over de toegepaste methoden. Wel is dui
delijk, dat ook in Zutphen mannen een
rol gingen spelen in de verloskunde. Me
dicus en chirurgijn namen examen af.
Dat zij ook werkzaam waren in de verlos
kunde lezen we nergens. Hun kennis zal
niet (mede) hebben berust op praktische
ervaring! Wilden zij toestemming krijgen
in Zutphen te werken, dan moesten de
vroedvrouwen ook een eed afleggen.
Kinderen van ongehuwde moeders hadden
de speciale aandacht van het stadsbestuur.
In 1664 moesten zij op hun eed beloven
elke zaterdag bij een van de secretarissen
een briefje in te leveren wanneer er een
onecht kind was geboren, met de namen
van de vader en de moeder!
In 1669 werd een tweetal wysemoeders in
de raad ontboden. Zij kregen een waar
schuwing: wanneer hun hulp werd inge
roepen mochten zij die niet weigeren of
uitstellen, tenzij ze elders bij een andere
vrouw met een bevalling bezig waren.
Tal van vroedvrouwen worden in de loop
van de 1 7de eeuw in de annalen vermeld
zonder vermelding van veel opvallende
zaken. Het aangeven van onechte kinde
ren baarde de raad nog steeds zorgen.
Dreiging met ontslag of verbanning
maakte kennelijk geen indruk. Het stads
bestuur kon toch niet alle wysemoeders
wegsturen! Daarom werd in 1690 be
paald, dat niet-aangeven bestraft zou
worden met een boete van 10 gulden.
Dat de kwestie van de onechte kinderen
zoveel aandacht kreeg lag weer bij de
kerkelijke autoriteiten, maar nu van pro
testantse zijde! De predikanten deden in
1695 hun beklag over het pausdom alhier
in het excerceren van haer religie en
over de wijsemoedersdie onechte kinde
ren ten doope presenteren zonder getui
gen en zonder voorkennis van de predi
kanten. De kerkstrijd was nog lang niet ten
einde! De vroedvrouwen werden bedreigd
met inhouding van hun traktement als zij
zich niet aan de voorschriften hielden!16
81
De achttiende eeuw
De eeuw, waarin Herman Boerhaave
(1668-1738) de Leidse Universiteit inter
nationaal tot groot aanzien bracht. De
eeuw, waarin Lady Montague, de vrouw
van de Engelse gezant in Constantinopel,
haar zoontje liet inenten met het mense
lijke pokkenvirus en Edward Jenner in En
geland de koepokinenting ontdekte.
Op verloskundig gebied werden hulpmid
delen en methoden verder ontwikkeld en
beproefd.
Soms kwam men daarmee nog niet veel
verder. De keizersnede (sectio caesaria)
bijvoorbeeld werd in de oudheid al wel
toegepast, maar uitsluitend wanneer de
vrouw al was overleden. Dat Julius Cae
sar hiermee ter wereld zou zijn gebracht
moet volgens velen naar het rijk der fa
belen worden verwezen. De Franeker
hoogleraar Abraham Cyprianus heeft zich
beroemd gemaakt door al in 1694 een
vrouw met de keizersnede te verlossen van
een dood kind. Het was een buitenbaar-
moederlijke zwangerschap, die al 20 maan
den van te voren was ontstaan. De vrouw
herstelde. Maar verder was men hiermee te
recht zeer terughoudend. Het was een le
vensgevaarlijke operatie in die tijd.
Een zeer begaafd man was Petrus Camper
(1 722-1789), die onder meer hoogleraar
was in Franeker, Amsterdam en Gronin
gen. In 1 773 trok hij zich terug op het
landgoed van zijn vrouw Klein-Lankum
bij Franeker. Om de keizersnede te ver
mijden was een Fransman Sigault op het
idee gekomen de schaambeenvoege
door te snijden symphyseotomieDat
sprak Camper wel aan. Zelf heeft hij de
schaambeensnede nooit toegepast, maar
de chirurgijn J. Damen uit Den Haag
heeft op aanwijzing van Camper de in
greep tweemaal met succes uitgevoerd.17
Ik verheug me in het bezit van een exem
plaar van Naauwkeurig ONDERWYS in
de VROEDKUNDEten dienste van
vroedvrouwen en jonge konst-oefenaars,
geschreven in 1 771 door Jan de Reus uit
Harlingen, die in opdracht van de magi
straat meer dan twintig jaar het Ampt van
Vroedvrouwen had onderwezen. Het lo-
16 J. van der Kluit, pag. 85, 88-90, 115-118.
17 G.A. Lindeboom, Geschiedenis van de Medische Wetenschap in Nederland, 1972, Haarlem, Fibula-Van Dishoeck, pag.99, 110.
