H.J. Versfeit
91
Ruim tweehonderd jaar geleden hebben militaire ingenieurs de streek
rond Zutphen en andere delen van Oost-Gelderland gekarteerd. De door
hen vervaardigde kaartendie lang verborgen hebben gelegen in de voor
buitenstaanders niet toegankelijke militaire archievenzijn in vrijwel alle gevallen
de oudste betrouwbare en gedetailleerde kaarten van het gekarteerde gebied. Zij
maken deel uit van de 'Atlas Topographique van het frontier des IJssels, Wedde en
Westerwoldingerland'.
Deze als de 'Hottinger-atlas' bekend
staande verzameling van 112 handschrift-
kaarten van Noord- en Oost-Nederland,
vervaardigd tussen 1 773 en 1 792, berust
in het Nationaal Archief te Den Haag.
Van deze kaartenserie hebben 33 geheel
of gedeeltelijk betrekking op Gelderland.
Een van de kaarten geeft een fraai beeld
van Zutphen en omgeving, omstreeks
het jaar 1 783. In dit artikel zal het ont
staan van de Gelderse kaarten worden
beschreven. De kaarten uit de Hottinger-
atlas zullen in juni 2003 door de Drentse
Historische Vereniging als atlas worden
uitgegeven.
Militaire kartografie
Veel van de kaarten die in het verleden
van ons land zijn vervaardigd hebben
een militaire achtergrond. Voor de le
gerleiding is door de eeuwen heen een
goede kennis van het gebied waarop de
strijd zich zou kunnen afspelen van groot
belang geweest. Tijdens de Tachtigjarige
Oorlog (1568-1 648) en de tijd daarna
waren de krijgshandelingen voornamelijk
gericht op het veroveren van vijandelijke
en de verdediging van eigen vestingste
den en schansen. Eenmaal in het bezit
van dergelijke versterkingen viel het om-
iggende gebied welhaast automatisch toe
aan de bezitter ervan. In die tijd was er
dan ook vooral behoefte aan stadsplatte
gronden en tekeningen van schansen.
In de loop der tijd verschoven de krijgs-
Militaire ingenieurs bezig met een terreinopname.
Een van hen kijkt door de vizierlineaal van de
meettafel teneinde de ligging van een punt in het
landschap te bepalen. Op de grond ligt een meet-
ketting, welke voor het meten van de kortere af
standen werd gebruikt, (uit: Colonel Bertha ut, les
ingénieurs géographes militaires 1624-1831)'
handelingen echter steeds meer in de
richting van een strijd tussen grote leger
eenheden te velde. Begin negentiende
eeuw, ten tijde van de Napoleontische
oorlogen, zouden dit soort veldslagen de
s\m \n n^ ij-.DGKAj'iihs >ni.n*AM
V*
De Hottinger-kaart van Zutphen (1783)
