Sjoerd Galema
Tijdens de jaarvergadering van 1996 hield de penningmeester van de vereniging
een inleiding over het uitgeven en innen van geld, maar dan in een tijd dat
uitgeven werd geschreven als uytgheven en innen als upboren. Het ging over de
oudste rekeningen van het Bornhofen van het Oude Casthuis. Die lezing is
omgewerkt tot onderstaand artikeldat in twee gedeelten - waarvan dit het eerste
is - in dit tijdschrift gepubliceerd zal worden. Zijn speurwerk door eeuwenoude
rekeningen leidde tot een beeld van het leven van de Zutphenaren van weleer.
Ondanks het feit dat wij vinden dat ieder
een recht heeft op een behoorlijk bestaan
met de daarvoor benodigde gelden, duikt
de laatste jaren het woord armoede weer
meer op in Nederland. Door o.m. decen
tralisatie valt er ook op dit gebied voor de
gemeenten meer dan voorheen te doen.
Nieuw is dit niet voor Zutphen, want de
armenzorg kent hier al een lange traditie
met namen als het Oude en Nieuwe Gas
thuis en het Bornhof. Maar wie denkt bij
de namen Bornhof of Oude Gasthuis, dat
deze instellingen al vóór 1400 functio
neerden, toen Zutphen zo'n 4000 inwo
ners telde en de armen alleen maar hun
hand op mochten houden - letterlijk om
brood etc. in ontvangst te nemen. Hoewel
Zutphen in 1415 al een eeuw met verste
ning bezig is werd in de Commerstrate
Komsteeg) dan een huis van "arme luden"
nog bedekt met riet of stro.
Veertiende en vijftiende eeuw
Wat voor tijden waren dat omstreeks
1400? Gelre kende in de tweede helft van
de veertiende eeuw de twisten tussen de
Heeckerens en Bronkhorsten. Vanaf 1371
was Willem I hertog; hij werd in 1402 op
gevolgd door zijn broer Reinoud IV, die in
1423 kinderloos stierf. Diens opvolger
was Arnold van Egmond. Het land werd
daarna weer door twisten geteisterd on
der meer in verband met de bisschopsop
volging in Utrecht.
Zo waren er vanaf 1426/27 regelmatig ge
vechten en ongeregeldheden in de buurt
van Zutphen. Het platbranden van dor
pen en boerderijen resulteerde in proble
men met de voedselvoorziening, waarbij
1429 een rampjaar leek te zijn, hoewel
de rekeningen alleen maar neutraal note
ren. In laatstgenoemd jaar kwam er een
tijdelijk vredesverdrag,
n Zutphen zette de bevolkingsgroei vanaf
het midden van de veertiende eeuw niet
door. De oorzaken hiervoor waren, be
halve genoemde twisten, de concurrentie
van de Hollandse steden, de verzanding
van de IJssel en ernstige pestepidemieën.
-v
i
ie
n
I
"Oude Bornhof"
18
Van uytgheven ende upboren (I)
