aan vormverandering (mode) onderhevig
was en een korte omlooptijd had wegens
de kans op breuk. Daardoor kan de ste
nen pijp een vrij goede indicatie geven
bij de datering van vondsten in bepaalde
archeologische onderzoeken. Bekend
zijn in dit verband bijvoorbeeld de
nauwgezette dateringen van scheepsram
pen.
MEESTERTEKENS
Niet alleen de bodemvondsten werpen
licht op de pijp, ook de bestuurlijke
archivalia, zoals een in 1974 te Deventer
opgedoken archiefstuk m.b.t het
Kleine Burgerschap der stad, waarin
staat:
"Wij Burgemeesteren Schepenen ende
Raedt der Stadt Deventer tuigen open-
baer certificerende in- ende vermits de-
sen vroede geregte waerheit/ dat heeden
Hendrick Cobolt/ Engelsman ende een
Toback-pijp-maeker zijnes hantwerx/ de
Vierden februarij des jongst Afgeloepe-
nen jaers 16 honderd achten virtigh
onse mitburger geworden sij/.."
Burgerschap en beroep worden hier dui
delijk verenigd en natuurlijk zijn er
daardoor regelrechte verbanden te trek
ken met de pijpenmakersgilden, die een
andere indicatie geven m.b.t. de histori
citeit van oude stenen pijpen. Dan
denken we aan de meestertekens die op
de oudere pijpen worden aangetroffen
onderaan de pijpekop, op het zoge
naamde hieltje van de pijp.
TEKSTEN
Het is duidelijk dat ook veel 'bij-artike
len' bij het gebruik van tabak een
evolutie hebben gekend en daarbij al
even 'gedateerd' zijn als de pijp zelf,
al is de omlooptijd van die artikelen in
feite niet gelimiteerd.
Dan denken we aan de tabaksdozen die
in de meest uiteenlopende vormen -
vaak
als unica - zijn gemaakt. Met teksten en
voorstellingen die niet zelden
slechts ver van de kerstboom verwijderd
het daglicht konden verdragen, want
onze voorouders namen op deze heime
lijke wijze vaak geen blad voor de
mond.
Maar ook politiek en vooral ook religi
euze teksten komen voor zoals:
"Hagar in de noot van Abram uitgesonden
Sij keert haer hart tot God en heeft ge'na
gevonden
De reeks van neven-artikelen kan bijna
onbeperkt worden uitgebreid. Weing
bekend is in deze de kwispedoor, een
spuwbak, die het rondspuwen door
pruimende tabak-consumenten op de
vloeren diende te voorkomen.
Opsommingen kunnen natuurlijk nooit
volledig zijn, maar tegen de achtergrond
van de hedendaagse wetenschap is met
betrekking tot de tabak wellicht het
meest wonderlijke, dat eertijds aan tabak
een genezende werking werd
toegeschreven.
In 1623 verschijnt er een boekje over,
vertaald uit het Engels:
Een korte beschrijvinge van het wonder-
lijcke kruyt Tobacco, komende uyt verre
en vreemde Landen/ het welcke zeer be-
quaem ende nut is teghen veel gebreken
des hoofts, der mage ende andere leden
des lichaems/ dienende principalijck
de Zee-varende lieden: wekcke den Le-
ser in dit Boecxken wert te kennen
gegeven. Overgeset uyt 't Engels.
16
