zaterdagmiddagen van half twee tot ze
ven uur deed men dit sorteerwerk, zon
der daar enige vergoeding voor te ont
vangen, onder het aanhoren van de no
dige vloeken en verwensingen. Gerekend
over een dubbeltje per persoon ver
diende het bovengenoemde personeel
hieraan in 8 jaar dus zo'n f 4000,- Door
berekening van andere kosten en over-
brengloon bedraagt bovendien nog
f 1000,- ruw. Eerlijk verdiend
DIEFSTAL
Bij dit alles zou men denken dat dit a
voldoende ergernis gaf. Maar het schoon
houden van het privaat en de fabriek be
hoorde ook tot de vanzelfsheden.
Maar zich als dienstmeisje te laten ge
bruiken dat liep de spuigaten uit. Dat
was dan ook de reden van het uitbreken
van de staking. Er zou een werkvrouw
aangesteld worden die twintig hele kope
ren centen verdiende voor één schrob-
beurt per week, terwijl hiervoor van de
sigarenmakers elk vijf cent per week
werd ingehouden...
Toen er 27 man werkten werden dus 23
stuivers per week méér gestolen...
Deze diefstal is Broere dus niet gelukt,
maar justitie heeft er zich niet over gebo
gen...
Verder heeft B zich steeds onmenselijk
tegenover zijn arbeiders gedragen:
a. Een Rooms-katholiek arbeider werd
uitgevloekt vanwege het aanbidden
van Maria, 'Terwijl ik je te vreten
geef."
b. Aanmerking op de kwaliteit van de si
gaar die niet dik genoeg was, "terwijl
je je zwangere wijf wel dik kunt ma
ken
c. Het schoppen van een sigarenmaker,
die en borrel had gekocht in de her
berg welke hem niet zinde.
d. Het dreigen met een zwaar persijzer
onder de uitroep dat wie hem dwars
zou zitten "hem de hersens zouden
worden ingeslagen".
En zo zou men wel acht dagen door kun
nen gaan met het noemen van deze
gruwelijkheden!
Daarom zijn de arbeiders dus in verzet.
En wat verlangen zij nu? Afschaffing
van het stripwerk en een menselijker be
handeling.
is het niet schandelijk dat in een eeuw
van beschaving het leger, de politie en
justitie zo'n sujet als Broere beschermt en
de verzetplegende arbeider straft
Hoe laag moet een maatschappij gezon
ken zijn, die recht geeft tot stelen en mis
handelen, terwijl hij die een menselijker
behandeling verlangt in de gevangenis
kan worden geschopt?
Mijnheer P.Broere moet maar 's bewijzen
dat het niet waar is en naar de rechter
gaan (niets liever dan dat!). Durft hij het
niet, dan is hij en lafaard Leve de vakor
ganisatie! Leve de arbeid!
A RBEIDSOMS TA NDIGHEDEN
De geschiedenis van de fabriek van
Broere geeft al aan dat de oorsprong van
de tabaksindustrie gezocht moet worden
in een zich ontwikkelende huisindustrie
door thuiswerkers met soms wat externe
hulp. Exacte gegevens hierover zijn niet
bekend. De meer geïndustrialiseerde en
geregistreerde bedrijfsvorm van de siga-
renindustrie wordt het voor het eerst ge
signaleerd in 1826 te Kampen.
De toestanden in de huisindustrie waren
verre van gunstig en werkweken van 90
uur waren meer regel dan uitzondering.
Arbeid van 6 uur in de morgen tot 11 uur
in de avond in bedompte muffe en stof
fige kelders of onbruikbare vertrekken
van 2 bij 5 meter was een aanslag op de
gezondheid van de arbeiders, die soms
zelfs in hun werklokalen bleven slapen.
Ook kwam een mengvorm van industrie
voor, waarbij het strippen in huisarbeid
werd verricht door vrouwen en kinderen
en de eindproductie in de manufacturen
plaats vond.
De oudste gegevens betreffende de ta-
bakshandel in Zutphen zijn te vinden in
de rekeningen van de impost (warenbe-
lasting) op tabak uit 1684:
- De tabaksverkopers legden de pacht
vanaf 1684 steeds voor drie maanden
vast tot aan 1 756.
- Aan Bernt Harscamp wordt in 1681 ver
gunning verleend voor een bakkerij van
14
