J. van der Kluit
In 1823 maakten twee Leidse studentenJacob van Lennep en zijn vriend Dirk van
Hoogendorp een reis door Nederland, voor een groot deel te voet Van Lennep
hield daarover een dagboek bij, dat pas ruim honderd jaar later door Elisabeth
Kluit in 1942 werd bewerkt en uitgegeven onder de titel Nederland in den goeden
ouden tijd. Onlangs is het dagboek door Geert Mak en Marita Matthijsen opnieuw
bewerkt Het verscheen nu onder de titel De zomer van 1823. Lopen met Van
Lennep. In aansluiting op de verschijning van het boek volgde ook een serie voor
televisie en radio.
Van Lennep doet uitvoerig verslag van
hun bezoek aan Zutphen. De Berkel-
poort, de Walburgiskerk met doopvont,
grafmonument, kaarsenkroon en Librije
passeren de revue en ook de goed flore
rende "tapijtfabriek van de heer Kretsch-
mar", die door de stad was opgericht ten
behoeve van "de arme burgerij". Wie
geen werk had kon zich aanmelden. In
Zutphen was "geen bedelaar te zien".
Op zoek naar Rosenstein
Hoogendorp en Van Lennep waren be
vriend met Abraham Capadose, van oor
sprong een Portugese jood, die zeer actief
was in de Nederland Hervormde Kerk.
Van hem hadden zij het verzoek gekre
gen in Zutphen een zekere dokter Rosen
stein op te zoeken, een uit Polen afkom
stige jood, die nu een "vroom en vurig
christen" zou zijn. Zij waren geïntrodu
ceerd op de Groote of Oranje Sociëteit
(nog steeds) op de Oude Wand maar daar
vernamen zij, dat Rosenstein in Zutphen
niet zo'n goede naam had.
Zij kregen een verhaal over een bekende
kwakzalver Van der Lee, die naar
Zutphen was gekomen en hier zijn intrek
had genomen bij "een zekere dokter S."
Rosenstein had zich daar danig over op
gewonden en had S. hevige verwijten ge
maakt, dat hij een bedrieger als Van der
Lee in zijn huis wilde dulden. Op een
keer kwam Rosenstein bij S. binnen, ter
wijl Van der Lee "bezig was aan zijn
magnetische operaties" en begon zowel
S. als Van der Lee uit te schelden en be
weerde, dat Van der Lee "hem beroofd
had van een van zijn patiënten". Rosen
stein voldeed niet aan de herhaalde ver
zoeken van dokter S. om het huis te verla
ten, waarop S. hem het huis uit liet
gooien. Rosenstein daagde "de oude S.,
die vader van zes of zeven kinderen is",
daarop uit voor een duel. De officier van
gezondheid (militaire arts) Krol, van wie
het verhaal vooral afkomstig was, was bij
de ruzie aanwezig en sprong voor S. in de
bres. Rosenstein ging daarmee akkoord en
beloofde de volgende ochtend om vijf uur
met pistolen en een secondant aanwezig
te zijn bij een herberg buiten de stads
poort. Krol was op tijd, maar Rosenstein
kwam om zeven uur vertellen, dat hij
geen secondant en geen pistolen had ge
vonden. Hij vroeg Krol of hij de volgende
dag terug wilde komen. Krol was hierover
zo kwaad geworden, dat hij Rosenstein
met zijn zweep had afgeranseld!
Van Hogendorp en Van Lennep hebben
bij Rosenstein thuis nog een paar ge
sprekken gevoerd, die bepaald niet beant
woordden aan de hoge verwachtingen,
die Capadoce van de man had. Zij beslo
ten Capadoce te waarschuwen voor deze
avonturier!
75
Medische rel in het
negentïende-eeuwse Zutphen
