rick Peterss, vervolgens de moeder van
deze Derrick, maar "alsoe sij nyet bij der
bant" was, mocht haar recht tijdelijk niet
uitgeoefend worden. In 1573 overkwam
Sophia Goltstein hetzelfde, "want sij yets
buyten wont", maar in 1581 werd ze
weer toegelaten, "soe sij verwont is".
Militairen die voor hun functie buiten
Zutphen waren, mochten in 1630 het
waarrecht wel uitoefenen maar vanaf
1635 niet meer. Alleen gedelegeerden naar
provincies en het rijk kregen toestemming
gebruik te maken van hun waarrecht, al
waren ze buiten de stad.
Opgebrand
De jaarlijkse kosten van het uitoefenen
van een waar bestonden uit geld voor de
weidegreven, het opbrandingsgeld (de
opbranding gebeurde in aanwezigheid
van de burgemeesters, de zgn. opperwei-
degreven), de verponding en soms iets
extra's, bijvoorbeeld wanneer dijkgeld
betaald moest worden of in verband met
het bloten van de weiden.
De opbrandingsdag, meestal in de eerste
helft van de maand mei, was een feestdag.
Er werd gegeten en gedronken. De orga
nisatie van die dag was in handen van de
grofsmid die zich met het opbranden be
zighield. In latere jaren werd de maaltijd
vervangen door een soort ontbijt op het
stadhuis met gebak, kievitseieren en mor
gendranken. Het wordt niet echt duidelijk
wie wel en wie niet aan dit festijn moch
ten deelnemen. Het ging, dat blijkt in ie
der geval wel, om een selecte groep. Dit
gebruik werd in 1840 afgeschaft.
Noten
1 De naam Hoge West vinden we nog terug
op 19e-eeuwse stadsplattegronden. Tot in
de 20e eeuw is de benaming in gebruik,
wat bijvoorbeeld blijkt uit de benaming
Bestemmingsplan Hoge West.
2 L.A.J.W. Sloet, De waarrechten der Stads
weiden te Zutfen, is voorzover ik heb kun
nen nagaan de enige publicatie over het
waarrecht.
3 In de tekst als volgt geformuleerd: Neme
die vrouwe eenen anderen man. Is dit
emancipatie anno 1325?!?
4 Zo is men natuurlijk al gauw van een grote
groep armlastigen af.
5 De hang is de ketting waaraan de ketel bo
ven het vuur hangt.
6 Hendrik ter Kalffzeler komt eerst voor op
de Nieuwstad, later in de Barlheze.
7 Pater Marcellus overlijdt in 1589 en pater
Nicolaas Mackinck in 1593.
8 In 1606 worden slechts 98 waren uitgeoe
fend.
9 Ghese den Witten betaalt 8 lb, "die sij
toegaf tot oeren ware want sij enen man
nam". Dat 'toegeven' laat zien dat zij eerst
als alleenstaande al 8 Ib betaald heeft.
Bronnen
L.A.J.W. Sloet, "De waarrechten der Stadswei
den te Zutfen" in: Verslagen en Mededee-
lingen der Vereeniging tot uitgaaf der
bronnen van het oude vaderlandsche
recht, jr 1885.
Inventaris van het Oud-Archief der gemeente
Zutphen, Utrecht 1941, inv.nrs. 1466
1470 (waarboeken) en 1471-1475 (op
branden)
Onduidelijkheden
Veel vragen blijven nog onbeantwoord.
Het vee graasde en verbleef op de stads
weiden onder de hoede van de stadswei-
demeester. Maar hoe ging het met het
melken, bij hoog water, bij droogte, bij
ziekte onder het vee? Hoe ging dat op
branden nu in z'n werk? Elk jaar een ander
teken? In de waarboeken staat een keer dat
een kleine groep runderen het verkeerde
merk had gekregen!
29
