werk van vrienden en meer of minder verre
verwanten, besloot hij na een jaar terug te
keren naar het katholieke Franse milieu
waarin hij was opgegroeid. Met Zutphen
verliet hij feitelijk ook het leger. Het af
scheid van zijn bekeerders was desondanks
allerhartelijkst. Goulas moet een getapt,
verstandig en aimabel man zijn geweest.
Passages uit het dagboek
van Nicolas Goulas8
1622
Ik had gehoord dat het beleg van Ber
gen was opgebroken9 en nam het besluit
om de winter door te brengen in een van
de frontiersteden van het landin afwach
ting van een krijgscampagne in het voor
jaar. Toen ik in Den Haag hoorde dat de
compagnie van Buhat"' in Zutphen lag/
het mooiste garnizoen van Hollandvond
ik dat ik gebruik moest maken van de
aanbevelingsbrief die een edelman uit Pi-
cardië voor mij had geschreven en dat ik
diens vriend moest gaan opzoeken die
daar in Zutphen] in garnizoen lag.
Ik bleef nog acht a tien dagen [in Den
Haag] om mijn nieuwsgierigheid te be
vredigen. Vervolgens ging ik naar Leiden
en Amsterdam waar ik werk te doen had
alvorens naar Zutphen te vertrekken waar
ik een tijd zou verblijven en de winter
zou doorbrengen. Ik ontmoette daar
in Amsterdam] mijn koopman en ver
zekerde mij ervan dat mijn geld naar
Zutphen zou worden gebracht. Vervol
gens ging ik naar de winkel van Janson"
om de kaartenglobeswereldbollen en
andere wiskundige instrumenten te bekij
kenen ik maakte het voornemen om van
de ingenieurs van dit land alles te leren
wat een beroepssoldaat over de vesting
bouw en de landmeetkunde moet weten.
Nu ik u over de steden heb onder
houdenkan het geen kwaad dat ik u
enigszins op de hoogte stel van de toe
stand in dit land en u vertel hoe de zaken
ervoor stonden toen ik hier aankwam.
Mijnheer de prins van OranjeMaurits,
was er heel trots op dat hij het belegerde
Bergen had kunnen ontzetten en hij vatte
het plan op om in februari 1623 ofliever
gezegdzo gauw de wind gunstig was,
Antwerpen bij verrassing in te nemen.'2
Zoals u wel zult begrijpen maakte hij die
plannen in het allergrootste geheim. Ik
weet niet eens of hij het wel aan zijn
broer'3 had toevertrouwd. Toen alles klaar
was en de tijd rijpscheepte hij zijn man
nen in en nam afscheid van de Heren Sta-
Noten:
8 Hepp, Mémoires, pp. 110-116.
9 Bergen op Zoom, ontzet op 3 oktober
1622 door prins Maurits, als kapitein-gene
raal van de Unie. Hij werd daarbij ge
steund door graaf Ernst van Mansfeld
(1585-1626), een echte houwdegen die in
1623 Oost-Friesland bezette voor de Sta-
ten-Generaal.
10 Goulas schrijft zijn naam zowel als Du Bu
hat, Du Buat, De Buhat, als eenvoudig
Buat. Het gaat hier om de Franse luitenant
kolonel Philippe Fleurydu Buat, gezegd
Fleury de Culan, heer van Buat, lid van
een protestantse familie. Na 1607 trok hij
naar de Republiek en stelde zich daar in
dienst van het Staatse leger. Uit zijn huwe
lijk met Esther de Flins werd een zoon
Henri geboren, de bekende ritmeester
Buat, een oranjegezinde diplomaat die in
oktober 1666 in Den Haag wegens dub
belspel en verraad werd veroordeeld en
onthoofd. Zie Dictionnaire de biographie
frangaise, XIV (Parijs, 1979), kol. 63-64;
Nieuw Nederlandsch biografisch woor
denboek [hierna: NNBW], I (Leiden,
1911), kol. 508-510.
11 De beroemde kaartmaker Johannes jansso-
nius dreef van 1616 tot 1664 een winkel in
kaarten, zeevaartinstrumenten en boeken
bij de Oudebrug op 't Water [thans Dam
rak] te Amsterdam, onder het uithangbord
In de (Witte) Pas-kaert.
12 Eind november 1622 beraamde Maurits
een aanslag op Antwerpen met 400 schepen
en 88 compagnieën infanterie, waarvan er
ook enkele uit Zutphen kwamen. Het doel
van de troepenbewegingen, die natuurlijk
niet onopgemerkt bleven, bleef geheim.
Zie Willem Baudartius, Memoryen, II
(Zutphen, 1625), boek XIV (1622), p. 196.
13 Prins Frederik Hendrik, Maurits' jongere
halfbroer, eveneens legeraanvoerder. Hij
werd stadhouder en kapitein-generaal van
de Unie na Maurits' dood in 1625.
15
