valt op te maken dat het hier vermoede
lijk ging om een ingekleurd exemplaar
van een bekende prent, die het bijbelse
thema van 'de brede en de smalle weg'
verbeeldt (Matteüs 7: 13-14).5 Dat thema
was erg populair in de tijd van de gods
diensttwisten, omdat het heel aanschou
welijk aangaf welke partij aan de goede
kant stond en welke aan de verkeerde.
Gewoonlijk liepen de katholieken dan
over de brede weg naar de hel, en de
protestanten over de smalle, hemel
waarts. Gravures met dit thema fungeer
den als echte 'leesprenten'. De talloze
beeldende details gaven als het ware aan
schouwelijk onderricht in de geschiede
nis van kerk en geloof en prentten de kij
ker normen en waarden in. Dat alles
werd dan ook nog eens uitgebreid uitge
legd in de uitvoerige tekst onder de prent.
Het zijn dan ook bijna altijd prenten van
groot formaat, waarbij de langste zijde
één meter of meer telt.
Ook in de omgeving van Zutphen circu
leerde dat thema. Zo weten we dat de
protestantse etser en drukker Joannes van
Doetecum in 1583 te Deventer zo'n prent
uitgaf.6 Deze prent komt echter niet goed
overeen met Goulas' beschrijving. Die
herkennen we veeleer in de gravure die
Robert de Baudous rond 1600 maakte
naar een tekening van Nic. Anglois. Bau
dous' prent is zo groot dat ze, inclusief de
verklarende tekst die eronder is geplakt,
het formaat van een fors schilderij heeft:
bijna twee meter (1,925 m) bij 63 centi
meter. Ze bestaat dan ook uit drie aan el
kaar geplakte vellen. Zo'n kolossale, rijk
gevulde prent kan heel goed als belang
rijkste versiering van een kamer hebben
gediend, zoals Goulas suggereert. Grote
prenten werden vaak op de muur geplakt,
bij wijze van behang. Dat verklaart hun
zeldzaamheid, want eenmaal opgeplakt
moesten ze later van de muur worden ge
scheurd, overgekalkt of met andere pren
ten overgeplakt.
Van Baudous' prent is zowel een exem
plaar met Franse tekst als een met Neder
landse tekst bekend.7 Laatstgenoemde
draagt de titel: Tafereel oft onderwiisinge
der eenvoudige, voorstellende de twee
verscheyden religien, d'eene de pause-
licke religie de welcke valsch is ende in
de welcke den breeden wech is die tot
der verdoemenisse leydt van den welcken
men moet afwiicken, ende d'andere de
christelicke religie de welcke waerachtich
is ende daer den engen wech is, leydende
tot het hemelsche lerusalem in den welc
ken men moet gaen, ende vol herden tot
ten eynde toe. De Zutphense koopman
kan natuurlijk zowel de Franse als de Ne
derlandse versie in bezit hebben gehad.
Het bewaard gebleven Franse exemplaar
is ingekleurd, zodat het op een schilderij
lijkt. Ook Goulas heeft het over een ge
kleurde prent. Dat was bij zulke grote
voorstellingen kennelijk gebruikelijk, al
was het maar om de decoratieve waarde.
Uit Goulas' verhaal leren we in elk geval
dat de druk om zich te bekeren die voort
durend op hem werd uitgeoefend, hem
geleidelijk aan te sterk werd. Hoewel hij
zich omringd wist door een hecht net-
Noten:
5 Zie over dit thema: R.P. Zijp, vDe "brede
en de smalle weg", een alternatief door de
eeuwen heen', in: Vroomheid per dozijn.
Tentoonstellingscatalogus Rijksmuseum
Het Catharijneconvent (Utrecht, 1982), pp.
35-42; Daniel Horst, vDe Smalle en de
Brede Weg als protestants thema in enkele
unieke 16de-eeuwse prenten', in: Bulletin
van het Rijksmuseum, 47 (1999), pp. 3-19.
6 Horst, sDe Smalle en de Brede Weg', p. 5
12, met afb.
7 De Nederlandse versie (Rotterdam, Atlas
van Stolk) is afgebeeld en beschreven in
NDe religie in de Republiek omstreeks
1609', in: De kogel door de kerk. Tentoon
stellingscatalogus Centraal Museum
Utrecht (Utrecht, 1979); Horst, vDe Smalle
en de Brede Weg', pp. 16-17; Frederik
Muller, Beredeneerde beschrijving van Ne
derlandse historieplaten, zinneprenten en
historische kaarten, I (Amsterdam, 1863;
herdr. 1970), p. 66, nr. 430. De Franse
versie is afgebeeld en beschreven in de ca
talogus Religions et traditions populaires.
Musée national des arts et traditions popu
laires, 4 décembre 1979-3 mars 1980 (Pa
rijs, 1979), pp. 166-168, nr. 604. Ik dank
mw. Tanja Kootte van Museum Catharijne
convent, die mij op deze twee versies wees.
14
