Pi eter van Wissing
Bij zijn afscheid als stadsarchivaris van Zutphen in 1867 schonk dr. W.J.A. de Witt
Huberts zeven afleveringen van de 'Zutphensche Courant(1783-1784) aan de
gemeente. In het jaarverslag over 1867 werd de schenking omschreven als
"hoogst zeldzaam". Deze 'Zutphensche Courantheeft alléén de naam gemeen
met de sinds 1849 verschijnende krant. Wat dreef een 65-jarige Zutphense
uitgever/drukker om zich in de onrustige jaren 1783-1784 in een ongewis
krantenavontuur te storten in een politiek-vijandige omgeving? Zelfmoord of zelf
overschatting? Stadsarchivaris Pi eter van Wissing geeft hieronder een voor-
publikatie van zijn studie en heruitgave van die achttiende-eeuwse Zutphensche
Courant', die hopelijk nog in 2000 zal verschijnen.
De pogingen om in Gelderland tot circa
1800 kranten uit te geven beperken
zich - na een Arnhemsche Courant
(1619-1636?), de Geldersche Burger
courant (Arnhem 1 768-1 769)/ de
Geldersche Historische Courant
(Zaltbommel 1 786-1 787) en enkele niet
bewaarde kranten, zoals De Nieuwe
Rapsodist (Nijmegen 1797) - tot een dito
avontuur in Zutphen in de jaren 1 783
1784 met de verschijning van de
Zutphensche Courantf In die twee jaar
zijn er slechts zeven afleveringen in een
onregelmatige frequentie uitgekomen.
Het eerste nummer verscheen op maan
dag 3 november 1783, de rest in 1784,
waarvan aflevering 2 op donderdag 1 ja
nuari 1 784 uitkwam, de afleveringen 3-6
op maandag 8, 15, 22 en 29 november
en nummer 7 op maandag 6 december.
Hieruit blijkt dat de uitgever Henricus
van Bulderen (1 718-1 794) een wekelijkse
verschijning voor ogen stond.
Het is de eerste krant die ooit in Zutphen
uitkwam, en kan daarom als een bijzon
der tijdsmoment worden beschouwd. De
plotselinge verschijning van deze
Zutphensche Courant is een poging - toe
gegeven: eenzijdig en partijdig - om de
ontwikkelde burgerij in Zutphen en di
recte omgeving in een adembenemend
tempo bewust te maken van en te betrek
ken in de partijpolitiek van die dagen.
Handig werden 'neutrale' berichten ge
plaatst tussen scherpe en venijnige per
soonlijke aanvallen op Oranje en diens
aanhangers in en buiten Zutphen, maar
bij nadere beschouwing is die neutraliteit
een illusie.
Deze Zutphensche Courant - ondanks de
gelijkenis in naam géén voorloper van
haar sinds 1849 verschijnende naamge
noot - is één van de redelijk vroege uitin
gen van de politieke pers, die op volle
toeren begon te draaien vanaf het begin
van de Vierde Engelse Oorlog (1780
1784). Die oorlog kan als directe oorzaak
van de opkomst van talloze over het hele
land verspreide lokale oppositiebewegin
gen beschouwd worden, de zogenoemde
'patriotten', waaronder een deel van de
aristocratie en de burgerij schuilgaat, on
tevreden over de verstarde politieke, eco
nomische en sociale structuur en opge
groeid in de tijd van de Verlichting met
haar nadruk op verstandelijke ontwikke
ling en mondigheid. Hoewel ook elders
in Gelderland de patriottenstrijd hevig
32
Oe Ziitphensche Courant (1783-1784)
