Internationale
architectuurelementen
Bij de behandeling maakt Kolks denk
beeldige reizen van Rome naar Meche-
len, Gent, Haarlem en Doornik om met
name gelijksoortige toepassingen van
driehoekige en segmentvormige frontons
op het spoor te komen. Daarbij gaat het
om toepassing bij vensterassen. Zelfs het
verre Jordanië passeert de revue!
Vreemd genoeg noemt Kolks niet het wel
wat latere, maar toch qua gevelarchitec
tuur verwante huis "Von Hülst", Buss-
hook 9 te Legden in Münsterland, waar
de vier vensters op de begane grond drie
hoekige frontons van zandsteen bezitten.
Dit bouwwerk dateert uit 1 677.4
De kwab-ornamentiek komt ook veel
voor in Noordduitse steden als Hamburg
en Bremen: typerend voor protestantse re
gio's.
De pastorie in Neuenhaus, gebouwd in 1684
(zie tekst hiernaast).
Beperkte visie
Uitputtend zijn de vergelijkingen van
Kolks niet: behalve de al genoemde Ol-
denzaalse gevels noemt hij niet de pasto
rie uit Neuenhaus (1684) en geen gebou
wen van Hellenraet en eventuele navol
gers in Zutphen.5
Dit kan berusten op het Twentse kader
van zijn opstel, waardoor hij enigszins te
rughoudend schrijft.
Toch doet Kolks op deze wijze geen recht
aan de kunsthistorische context van het
Deldense Reigershuis, dat vooral in de
ornamentiek afwijkingen van andere
Twentse burgerhuisgevels uit dezelfde pe
riode vertoont.
a. Emond Hellenraet
De verwantschap met gevels van Hellen
raet is onloochenbaar. Engelbert ter Kuile
behandelde toch al in 1957 de figuur en
architectuur van Emond Hellenraet in de
Graafschap Zutphen. Ter Kuile schrijft:
"De bouwtrant van Hendrick de Keyser
volgt hij in letterlijke en figuurlijke zin uit
de verte".6
To eschrij vingen
Op goede gronden twijfelt deze uit Al
melo afkomstige hoogleraar in de archi
tectuurgeschiedenis aan de toeschrijving
van de sterk Noordhollands getinte bur
gerhuisgevel (sterk gerestaureerd) Hout
markt 70 aan Hellenraet - dit moet echt
een andere architect geweest zijn.7
Kwahstijl
Het feit dat de kwabstijl toch iets anders
is dan de Hollandse Renaissance had
kunsthistoricus Kolks moeten beseffen. In
de dikke "Van Dale" staat immers te le
zen: "kwabornament, kwabachtig orna
ment in relief, in 't bijzonder eigen aan
de barok."8
Dezelfde bron verklaart het begrip manië
risme helder: "stijlperiode in de Europese
beeldende kunst en bouwkunst tussen Re
naissance en Barok, gekenmerkt door het
streven naar een decoratief spel van be-
wegingen en contrasten
Irmscher zegt: "Am haufigsten kommt das
Teig- und Knorpelwerk nördlich des
2
9
