w
V
werd de doodstraf, zoals ook de hande
lingen van de scherprechter, opnieuw als
twijfelachtig beschouwd. Uit deze tijd da
teert ook de dubbele moraal: dat men aan
de ene kant, op grond van een zoge
naamde afschrikking executies verlangde,
terwijl men aan de andere kant de uitvoe
ring hiervan wel verachtte!
Tot 1464 had Zutphen nog geen eigen
scherprechter in dienst en moest zo
'leentjebuur" spelen bij andere steden
(Arnhem 1450, Deventer 1454, Nijmegen
1457). De eerste eigen scherprechter was
wel "Meister Peter" in 1464. Dit dienst
verband zal niet lang geduurd hebben; de
toenmalige scherprechters beperkten hun
dienstverband vaak tot enkele kortston
dige optredens. Het grote verloop onder
deze "dienaeren vande justitie" hing
vooral samen met hun betrouwbaarheid
en vakmanschap48. Vanaf 1595 kwam
hier verandering in. Toen werden er te
Zutphen uitsluitend nog scherprechters
aangesteld, die uit bekende scherprech-
tersfamilies stamden. Zo verzekerde men
zich van betrouwbaarheid en ervaring.
Deze families waren vaak aan elkaar
verwant en vormden zo typische scherp-
rechtersdynastieën5''. Een complete chro
nologische lijst van de Zutphense scherp
rechters vanaf 1595 is opgenomen in
bijlage A.
Om een "criminele capitale executie" te
bekijken, trokken de toeschouwers mas
saal naar de gerechtsplaats. Zowel jong
als oud. Dit massapubliek was zeer kri
tisch. Een ondeskundig uitgevoerde exe
cutie leidde zonder meer tot onrust of
ontslag. Het Zutphense schavot had
eigenlijk geen vaste plaats, soms was dit
op "s-Gravenhof of op de Mars, dan weer
voor het Wijnhuis Vreden of op de Vis
markt40. De tortuur, ook wel "quad- of
scherperexamen" genoemd, vond meestal
plaats in de Apenstert, de stadsgevangenis
in een muurtoren aan de Berkel in de
Barlheze41. Bij de uitvoering van een ver
hoor met tortuur ging het niet alleen om
het verkrijgen van een bekentenis, maar
mocht de verdachte zeker niet overlijden
29
c "H 1
