gio bleek de familie Gereken een be
kende scherprechtersfamilie te zijn.
Philipp zal waarschijnlijk ca. 1630 in Ne-
heim geboren zijn. De reden dat hij zich
bij zijn Groningse aanstelling uit Arns-
berg afkomstig noemde, was alleen maar
omdat deze stad als hoofdstad van het
toenmalige "kurkölnischen" hertogdom
Westfalen meer bekendheid genoot dan
het nabijgelegen Neheim. Bij verder on
derzoek naar de familie Gereken was ik
aangewezen op het Stadsarchief te Arns-
berg (gelegen in het stadsdeel Neheim).
Helaas waren hier vele archiefstukken
door waterschade (het alom bekende
bombardement op de stuwdam in de
Möhnesee op 17 mei 1943) verloren ge
gaan.
In de hier nog aanwezige archiefstukken
vinden we in de Neheimer stadsrekenin
gen de vermelding van een Jorgen Gere
ken10. In 1663 vinden we hem weer terug
als "Wrasemeister" te Neheim11. In Ne
derland staat dit beroep voor vilder/afdek-
ker, in Zutphen ook wel "goltgrever" ge
heten; hij assisteerde de scherprechter bij
zijn justitiële werkzaamheden12.
In 1685 wordt deze Jorgen (Jürgen) Gere
ken wederom genoemd, nu als een "Ab-
decker" die belasting betaalde voor zijn
vrouw, dochter en een knecht13. Hij over
leed op 12 september 1688 als 'carnifex"
scherprechter) te Neheim. Verder aan
vullend onderzoek in Paderborn door Dr.
Gisela Wilbertz, vooraanstaand weten
schappelijk onderzoekster naar de sociale
geschiedenis van scherprechters en vil
ders, leidde weer tot een verrassend re
sultaat: Philipp Gereken (van Gorcum),
scherprechter te Zutphen en Georg (Jor
gen) Gerekenscherprechter te Neheim,
waren broers! Hun vader was wel HanK
Gercke, die 1646 als scherprechter in Ne
heim overleed14.
Philipp Gereken (ged. Neheim 20-7
1656, overl. aid. 10-8-1699), scherprech
ter te Neheim, was een zoon van Georg
Gereken. Een andere zoon was wel Ferdi
nand Gereken, scherprechter te Brilon,
die in november 1683 te Neheim een
eerste huwelijk aanging met Margaretha
(Catharina) Blume uit Attendorn (t Ne
heim 28-9-1693)15. In Arnhem was vanaf
1807 een Johan Paul Goercken (Görcke)
als scherprechter werkzaam. Hij was
weer de achterkleinzoon van genoemde
Ferdinand Gereken. Johan Paul werd op
25 juli 1810 zelfs nog ingezet als scherp
rechter te Zutphen!16.
Weer terug naar de hoofdpersoon in dit
artikel, Philipp van Gorcum. Zijn vrouw
Elsken Möller zal bij hun huwelijk in
1657 ca. 40 jaar oud geweest zijn. Dit
verklaart tevens, dat er maar twee kinde
ren uit dit huwelijk geboren werden, t.w.
Anna Maria (1658) en Jan Dirksz (1659).
Echter op 27-11 -1663 vinden we de ver
rassende doopinschrijving van Willem
zoon van "Philips Scherprichter en doch
ter van Willem Jacobs" [sic], met in de
marge een kruisje; mogelijk een merkte
ken voor de doop van een onwettig gebo
ren kind. Genoemde Willem Jacobs was
sinds 1656 "goltgrever" te Zutphen en zo
doende weer de assistent van de scherp
rechter12.
Volgens een op het Zutphense stadsar
chief aanwezige 18de eeuwse klapper17
zou genoemde Willem Jacobs op 15 april
1656 tot scherprechter aangesteld zijn.
Dat is echter onjuist. Op genoemde da
tum werd Willem Jacobs niet tot scherp
rechter, maar in het "Schorsteenvegers
Ampt" benoemd18! De schoorsteenvegerij
was op veel plaatsen een taak voor de vil
der (go Itgrever) en scherprechtersknecht.
Hun justitiële samenwerking, was voor
Philipp mogelijk aanleiding tot een meer
dan gewone belangstelling voor de golt-
greversdochter. De bronnen geven ons
hierover geen opheldering. Wel leverde
deze onwettige geboorte in Zutphen een
groot schandaal op. Zo erg zelfs, dat Phi
lipp voor zijn functie vreesde en elders
onderdook. In de raadsresoluties (eind
1663/begin 1 664) wordt dan ook uitvoe
rig over de ontstane situatie bericht. Ook
de goltgrever en zijn familie vluchtten de
stad uit; Philipp was dan al weer terugge
keerd. Ondanks allerlei wederzijdse ver
dachtmakingen keert de goltgreversfami-
lie op 20 februari 1664 gewoon weer in
26
