gen onder nr. 11: O.L.V. maagden Meg-
telt Keppelmans in Thonisken hebben ten
behoeve der kerken gegeven een G.G.
[goudgulden] 's jaarlijks uit een huis in
Laarpoort vierdel. Een Hendersken O.L.V.
gewezen maagdliet bij haar dood in
1582 nog een daalder van dertig stuivers
na aan de kerk20.
Natuurlijke kinderen
Overspel was volgens de keuren aan
iedereen verboden op straffe van boete,
maar schepenen zouden daarbij ook hun
ambt verliezen. Daar heeft men zich niet
aan gehouden: in 1528 werd in het
Breuck en Beschuldiging Boeck 1527
1585 opgetekend: Onsen L. Mederaitsvr.
Jacob Huyrninck, dat hij baven sijn echte
huisvr. zeiiger gedachten in overspel ge-
levet ind een kint gemaeckt, dair hij onser
stadt keur gebreuckt heeftdat die Richter
van der stadt wegen niet lijden en wol den
om 200 olde schilde. Arnt [sic. LL] Huer-
ninck seght dat sijn huisvr. z. gedachten
lange bedderedich als lantkondich gele
gen heeft en is door sulcke oorsaeck ge
schiet. Geklaert op 20 Lb.2\ De boete is
dus vastgesteld op twintig pond wegens
de 'verzachtende omstandigheden', mo
gen we aannemen. De gewone straf was
volgens de keuren 40 pond. Een vreem
deling uit Friesland liet men volgens een
notitie in hetzelfde boek tachtig pond be
talen voor zijn onwettige relatie met een
Zutphens meisje.
Het kost moeite tussen 1527 en 1585
enige schepenen te vinden die geen
natuurlijk kind nalieten. Die kinderen
werden niet altijd uit overspel maar wel
buitenechtelijk geboren, zoals van een
weduwnaar die zijn 'maagd' zwanger
maakte. Veel schepenen die een natuur
lijk kind hadden zijn bekend, óf omdat
hun nakomelingen bastaard genoemd
werden, óf omdat ze, al dan niet op hun
sterfbed, voorzieningen troffen voor der
gelijke kinderen, vaak vergezeld van een
extra boetedoening. Een voorbeeld (uit
tientallen):
In 1565: Rense Kreynck heeft in testa
ment gegeven sijn natuirlicke dochter die
hij bij Heylken sijn magit gehadt heeft
oock Heylken genoemt, drie hondert da-
Ier. End der moeder hondert daler ind alle
sijn gerede guet, wairvan de moeder sijne
eerlijcke uitvairt doen sal. Noch geeft hij
den armen Weesen uit opgerichten Wee-
senhuis binnen Zutphen tweehondert da
ler ind besten ossen in de weiden. Voort
den Ni jen gasthuis twee hondert daler.
Noch soo sullen sijn beyde ossen die hij
op stal heeft hebben: den besten dat Con
vent to Galileeën ind den anderen in
Born hof. End sijn stierken dat hij op stal
heeft sal hebben Hen rick van den Maise
Cappelain. Ter onthouding sullen sijn erf-
genaemen sijne schuit uitrichten ind uit-
staende schulden genieten22. Het convent
Galileeën was het klooster van de Fran
ciscanen.
De verantwoordelijkheid voor de buiten
echtelijke kinderen werd vaker genomen:
Johan van Voirthuisen onser L Burge-
meyster, z.[zalige] Johan van Voirthuisen
gewesen Praist der collegialen kereken
van Sunt Lebuinus binnen Deventer sijn
soonwil sich des soons guederen geen
erfgenaem verclaren23. Even verder wordt
duidelijk waarom niet: Johan van Voir
thuisen Gerritsz. Heyle sijn w. becanden
dat sijn z. soon meyster Johans van Voirt-
huysenPraist to Deventernaturlicke
dochter Sibil liken genoemtbij Susanne-
ken van der Bruggen geprocreiert, na sijn
doot hebben sal ses hondert carolus gul
den tot XX st. bij sijn oltsten soon Gerrit
van Voirthuysen uit te richten24.
Emancipatie
Een moderne houding ten opzichte van
de dochters kwam in de 16e eeuw, de
tijd van de Renaissance, naar voren. In
1565 werd vermeld: Gerrit Schimmelpen-
ninck, onsen L. [Lieve] mederaitsvr. na
her hij etlicke van sijn kinderenbuiten
welgebracht ind bestadet, ind oock van
een deel etlicke tijtlanck buiten geweest
zijn ind hon merckilicks gecostind sijn
twee jongste kinderen daer tegen niet ge
noten, heeft derhalven sijn twee jongsten
kinderen als Jacob ind joffer Mechtelt
Schimmelpenninck van sijn guit vooruit
10
