Stormachtige ontwikkeling
In Overijssel waren 5 bedrijven, waarvan
4 op stoomkracht. Zij ontvingen 4,1 mil
joen liter. De fabrieken schoten als pad
destoelen uit de grond, want twee jaar
later waren er in Overijssel al 21 bedrij
ven, waarvan 13 op stoom en in Gelder
land 31, waarvan 12 op stoom. De
meeste ervan waren te vinden in Twente
en in de Achterhoek.
Vervalsingenstrijd tegen knoeiers
en parasieten
In de jaren vóór het begin van de zuivel
industrie in Nederland was het vooral de
strijd tegen de knoeierij die alle aandacht
vorderde. Men kan zeggen dat de op
komst van de zuivelorganisatie ten nauw
ste samenhing met de noodzaak zich te
gen de margarine te verweren, vooral om
dat men mengsels van boter en margarine
voor zuivere natuurboter probeerde te
verkopen. Het was deze vervalsing van
de boter met aanvankelijk vrij primitieve
vorm van namaak, die de naam van boe-
renboter ondermijnde en daardoor mede
de stoot gaf tot het stichten van zuivelfa
brieken.
Deze leverden een gelijkmatiger produkt
af dan de verschillende boeren konden
bereiken, maar ook van dit fabriekspro-
dukt werd door weinig scrupuleuze han
delaren onmiddellijk misbruik gemaakt.
De jonge zuivelindustrie moest zich dus
direct al verdedigen tegen knoeiers en pa
rasieten. Deze strijd is niet gemakkelijk
geweest. Aanvankelijk bestonden er geen
wettelijke bepalingen die de vermenging
van boter met vreemde vetten verboden
of bestraften. Pas in 1888 werd in Neder
land de Boterwet ingevoerd, een goed be
doelde poging om de zuiverheid van de
boter te beschermen, maar in de praktijk
bleef deze een bijna dode letter. Dat
kwam omdat er geen keuringsdiensten
voor boter waren ingesteld. De politie
kon, in geval van twijfel aan de echtheid
van het aangeboden produkt, monsters
nemen en die laten onderzoeken bij land
bouwproefstations, maar dit was een
weinig doeltreffende methode. De ge
wone politie was voor een dergelijke
controle niet de aangewezen instantie.
De zuivelmarkt was dus destijds een vrij-
Een overzicht van de boterkeuring in september 1963. (Foto: Archief G.O.Z.)
27
