A.J. Sinnema
Een beeld van de beginjaren van de Geldersch-Overijsselsche Bond
van Coöperatieve Zuivelfabrieken
Zutphen heeft al een eeuw iets met zuivel. Om het precies te zeggen: met boter.
Honderd jaar geleden werd in Zutphen de G.O.Z. opgerichteen organisatie die
eind 1991 werd opgeheven. De belangen van de G.O.Z. zijn sindsdien over
gegaan op Coberco. Dat bedrijf heeft een veel jongere geschiedenis; die komt dan
ook niet aan de orde in dit verhaal. Binnen afzienbare tijd zal voor Coberco een
splinternieuw gebouw verrijzen aan de rand van Zutphenvlakbij de brandweer
kazerne.
In deze bijdrage geeft A.J. Sinnema een beeld van de ontstaansgeschiedenis van
de G.O.Z. Hij doet dat aan de hand van archiefstukken van de G.O.Z. die
bewaard worden in het Stadsarchief.
In 1896 werd in Zutphen de Geldersch-
Overijsselsche Bond van Coöperatieve
Zuivelfabrieken (kortweg verder aange
duid als de G.O.Z.) opgericht. Het ge
beurde in de serre van de stationswacht
kamer. Vertegenwoordigers van 11 coö
peratieve zuivelfabrieken waren bij elkaar
gekomen om te spreken over de oprich
ting van een bond. Dit alles op initiatief
van C.J. Bieleman, voorzitter van de zui
velfabriek te Vorden, in het dagelijks le
ven hoofdonderwijzer in dat dorp. Biele
man is ook de eerste voorzitter geworden
van de G.O.Z., een functie die hij zou
bekleden tot 1901, toen werd hij be
noemd tot rijks-boterinspecteur.
Boter
De oprichting van de G.O.Z. had direct te
maken met de bereiding van boter. Dat de
boer, die de melk zelf moest verwerken,
niet zo bijster op de hoogte was van de
zuivelbereiding, blijkt wel uit de rapporten
van de Geldersch-Overijsselsche Maat
schappij van Landbouw. Enkele citaten:
Alles verenigt zich om slechte boter te
makengeheel afwijkende begrippen om
trent zindelijkheidgemis aan kennis van
een goede boterbereiding
25
De plaatselijke wijze van boter bereiding
liet vrij veel te wensen over; vooral wat
betreft de wijze van afroming waarbij ver
bazende hoeveelheden koud water in
doorgezaagde petroleumtonnendie als
melkvleuten diendengebruikt werden.
Boterkeuring rond 1925. (Foto: Archief G.O.Z.)
Particulier of coöperatief
De eerste zuivelfabriek werd in 1871 in
Waddinxveen opgericht door een zekere
Van de Brogge. Al gauw waren er meer
van dit soort fabriekjes. De groei ervan
v
Zo begon de G.O.Z.
