A
M
r
I
De vaderlijke toestemming.
met geld. Een jonge man huwde bijvoor
beeld een weduwe om met haar het be
drijf van haar overleden echtgenoot voort
te kunnen zetten.
In de hogere kringen kwamen de koffie-
en theekransen in zwang, tot ergernis van
de mannen. Zij klaagden over hun vrou
wen, die 'beurt om beurt hun maag door
het overmatig zwelgen van warm water
verslapt en verzwakt met sterken drank
verkwikten en hun ingewanden door
brandewijn en jenever verhit, wederom
met heele stroomen van koffie en thee
poogden te lessen'.
De eerste Zutphense vrouwenvereniging,
als ik het zo mag noemen, was de 'koffy-
patrouille'. De dames vergaderden op
zondag, na de kerk met koffie en koek.
Ze wisselden het stadsnieuws uit en luis
terden naar de gedichten van Kretschmer,
die zelfs speciaal voor deze dames
schreef.
was bespottelijk en ongemanierd als man
en vrouw elkaar 'hartje' of 'liefste' noem
den. Het echtpaar sprak elkaar aan met
'meneer' en 'mevrouw', leefde volledig
langs elkaar heen, had eigen kamers en
ging bij elkaar op visite.
Mannen dienden echter andere vrouwen
met grote hoffelijkheid te bejegenen.
Meisjes werden door hun vrijers als go
dinnen geëerd, na het huwelijk aanbaden
andere mannen haar, maar de echtgenoot
regeerde zijn vrouw. De vrouwen hadden
waarschijnlijk moeite dit te accepteren en
in de archiefbronnen vinden we steeds
meer aanklachten wegens overspel. Een
man kon zijn vrouw hiervoor laten op
sluiten in het spinhuis.
Vrouwen zochten steun bij elkaar. In de
lagere kringen bestierden de vrouwen het
huishouden en de man moest niet het lef
hebben z'n vrouw iets in de weg te leg
gen. Hij kon rekenen op een woedende
overmacht van de buurvrouwen die haar
te hulp zouden snellen. Bovendien waren
de huwelijken in deze kringen vaker on
gelijk: jonge mannen trouwden vrouwen
Aan het eind van de 18e eeuw begon een
nieuw tijdperk voor de vrouw. Zij werd
door de man hoger gewaardeerd. Zij
steeg in zijn achting als opvoedster en
moeder, als huishoudster en echtgenote.
De vrouwenbeweging in de Bataafse Tijd
sprak van maatschappelijke en politieke
rechten voor de vrouw. Uit deze periode
stammen de eerste bronnen over vrou
wen geschreven door vrouwen. Vrouwen
schreven boeken vóór vrouwen. Betje
Wolff was één van de opvoedsters van
haar sekse-genoten uit die tijd. Vrouwen
gingen hun eisen en meningen uiten, ook
over kerk- en staatsgeschillen. De gelijk
waardigheid tussen man en vrouw was
naar hun idee echter geen gelijkheid in
aanleg en levenstaak.
Er waren echter nog te weinig vrouwen
politiek geëngageerd, nog te veel vrou
wen die het gepraat over staatszaken niet
aardig vonden, nog te veel mannen tegen
een grotere rol voor vrouwen. De nieuwe
ideeën waren nog niet levensvatbaar.
Xaveria Brinks was een ongehuwde, wer
kende vrouw. Met in ons achterhoofd het
beeld van die tijd - een meisje is gebo-
40
tr
X