Henk Dy km an
Dit artikel over de bevrijdingvooral van Leestenmaar ook van Warnsveld en
Zutphen is een bewerking door Christiaan te Strake van een veel uitgebreiderniet
gepubliceerdEngelstalig artikel van Henk Dykman onder dezelfde titel.
Henk Dykman maakte de bevrijding van Leesten op 4 april 1945 mee als zoon
van het hoofd van de christelijke school van Leesten. Na de oorlog emigreerde hij
naar Canada. Daar kwam hij in contact met zijn bevrijdersde Stormont, Dundas
and Glengarry Highlanders [Glens], een al sinds de 18e eeuw bestaand regiment
dat deel uitmaakte van 9e Canadian Highland Brigade van de 3e Infanterie Divisie
van het Ie Canadese Leger. Nog regelmatig bezoekt hij reünies van dit en andere
regimenten en doet hij onderzoek naar de gebeurtenissen van april 7 945, zowel in
Canadese als in Nederlandse archieven. Zo maakte hij gebruik van de zoge
naamde War Diaries van de regimenten. Naast deze geschreven bronnen heeft hij
ook veelvuldig gebruik gemaakt van persoonlijke herinneringen van Canadese be
vrijders en de door hen bevrijde Nederlanders.
Inleiding
Bij de bevrijding van Zutphen, Warnsveid
en omgeving zijn in totaal vier Canadese
infanterieregimenten betrokken geweest.
Daarnaast heeft nog een aantal regimen
ten tanks, artillerie en genie ondersteu
ning verleend. Naast de Glens hebben de
North Nova Scotia Highlanders (ook 9e
Brigade) een rol gespeeld vooral bij de
bevrijding van Warnsveld, Leesten en
zuid en zuid-oost Zutphen. Het noorden,
noord-oosten en het centrum van de stad
Zutphen werden voornamelijk bevrijd
door twee regimenten van de 8e Brigade,
te weten het North Shore Regiment of
New Brunswick en het Franstalige Regi
ment de la Chaudière.
Het zijn vooral de Glens geweest die bij
de slag om Leesten een relatief groot aan
tal manschappen verloren hebben. Hoe
wel de gebeurtenissen rond Zutphen in
geen verhouding staan tot die van vlak na
D-day in Normandië, is voor alle betrok
ken militairen, zowel Canadese als
Duitse, èn voor de plaatselijke bevolking
de slag om Leesten en Zutphen een be
langrijke geweest. Zo sneuvelden naar
schatting alleen al vijftig Canadezen.
De bezetters, die de geallieerden ver
wachtten vanuit het westen, dus van over
de IJssel, waren totaal niet ingesteld op
een aanval vanuit het zuiden en het oos
ten. Alle verdedigingswerken, loopgraven
en bunkers, waren praktisch onbruikbaar
geworden doordat ze de verkeerde kant
op gericht waren. Toch was de tegen
stand bij Zutphen fel. Dit kwam vooral
door het verzet van een groep van zeer
jonge Duitse militairen (een bataljon pa
rachutisten in opleiding) die kort tevoren
in Zutphen gestationeerd waren.
De opmars
Op 24 maart waren de eerste Canadezen
bij Rees, in Duitsland, de Rijn overgesto
ken. Ze hadden de opdracht om van daar
naar het noorden op te trekken en het
Nederlands grondgebied ten oosten van
de IJssel en de Veluwe te bevrijden. Daar
voor waren alle vijf Canadese divisies sa
mengetrokken. De Achterhoek is de enige
streek in Europa geweest waar het hele
Canadese grondleger in korte tijd door
heen trok. De 3e Divisie nam Emmerich
in en kwam bij 's Heerenberg ons land
weer binnen. Via Zeddam en Wehl ging
2
De Glens in Leesten