te vinden dat bij het verwerven van het
meesterschap betaald moest worden. Op
merkelijk daarbij is dat daarin meestal een
vrome component te vinden is: degene
die een meesterij wilde opzetten diende
een hoeveelheid was te schenken, be
stemd voor de verlichting van het altaar
van de patroonheilige van het gilde.
In beide steden was het ook zo dat kinde
ren van meesters korting kregen op dit en
treegeld. Dat is niet van het begin af aan
zo geweest. Ook hier is sprake van een
schoksgewijze verandering. Aanvankelijk
bestond zowel in Zutphen als in Zwolle
slechts reductie van de nagelaten kinde
ren van meesters die in het ambt wilden 11
Pas daarna ging dit ook gelden voor zo
nen van nog levende meesters ,2.
Ten aanzien van de toelating van vrou
wen tot de gilden is de situatie in Zutphen
veel duidelijker dan in Zwolle. In Zutphen
is zeker al sedert het midden van de 15e
eeuw sprake van vrouwen in de gilden.
Niet dat dat altijd gemakkelijk en zonder
weerstand ging. Zo dienden de mannelij
ke leden van het kleermakersgilde in
1479 bij het stadsbestuur een klacht in
over de vrouwen. Die zouden zogenaamd
kinderen leren naaien maar in werkelijk
heid zouden zij met te goedkope arbeids
krachten werken. Men eiste, dat het stads
bestuur daar iets aan ging doen13.
De neergang in Zutphen maakte het waar
schijnlijk nodig, dat ook de vrouwen gin
gen werken, iets wat wellicht in Zwolle
minder nodig was.
De leden van de textielvervaardigende en
-verwerkende ambachten leidden overi
gens doorgaans een zeer sober, zo niet ar
moedig bestaan. Het is dan ook bij deze
gilden, dat ook in Zwolle - toen het ook
daar in de 16e eeuw economisch slechter
ging - sprake is van vrouwen '4. Gelukkig
zijn er aanwijzingen, zowel in Zutphen
als in Zwolle, dat er ook mogelijkheden
waren voor vrouwen in lucratievere be
roepen. Daarvan is het veel kapitaalver-
gende brouwersambacht een goed voor
beeld 15.
In Zwolle kenden enkele gilden nog een
aantal extra toelatingseisen van meer
ethische aard. Het wollen- en linnenwe-
versgilde verlangde bijvoorbeeld sedert
1479 dat men zich niet in het openbaar in
overspel bevond 16. In 1583 werd boven
dien geëist dat men uit een wettig huwe
lijk geboren was '7. De bontwerkers wens
ten in Zwolle sedert dat jaar dat men 'op
recht', dus eerlijk, zaken zou doen '8. En
wilde iemand lid worden van het Zwolse
kleermakersgilde dan mocht hij krachtens
een bepaling van 1576 geen schulden of
boetes hebben of in opspraak zijn '9. Maar
hoe fraai ethisch klinkend ook, het waren
intussen natuurlijk wel even zovele pogin
gen om barrières op te werpen tegen nog
meer meesters in de betreffende gilden.
Zij zouden immers, gezien de geldende
leuze: 'ledereen evenveel', de spoeling in
het gilde te dun kunnen maken. Opmer
kelijk is dat we niets van deze meer
ethisch getinte toelatingseisen lezen in de
archiefbescheiden van de Zutphense gil
den. Dit zal veroorzaakt zijn door de veel
slechtere economische positie waarin
Zutphen zich bevond. Het stadsbestuur
van Zutphen deed juist alle mogelijke
moeite om van buitenaf arbeidskrachten
aan te trekken. Zo bood het Zutphense
stadsbestuur in 1462 aan vreemde wol
len- en linnenwevers gratis het burger
recht aan.
Ook over het verlies van het lidmaatschap
valt in de Zutphense beschikbare bronnen
niets te lezen. In Zwolle was het zo, dat in
het reglement van het wollen- en linnen-
weversgilde en in dat van het bontwer-
kersgilde (beide uit 1538) daaromtrent
wèl bepalingen staan. Wie als lid van het
eerste gilde oneerlijk werkte, of dieven of
hoeren in huis had, dan wel een jaar bui
ten de stad had vertoefd en de jaarlijkse
contributie niet had betaald, verloor het
lidmaatschap20. Bij de bontwerkers ge
beurde dit als men drie jaar lang zijn be
roep niet had uitgeoefend 21Een wezen
lijk deel van de taak van de gildebestuur-
ders was het beoordelen van klachten van
consumenten over de meesters en hun
produkten. Geschillen tussen de leden on
derling werden uiteraard ook door het be
stuur van het betreffende gilde behandeld.
Natuurlijk beheerde het gildebestuur ook
28
