Plattegrond van Zwolle in de 17e eeuw. (Uit Blaeu's Stedenatlas) analyse blijken ze te splitsen te zijn in twee soorten regels. Enerzijds zijn er de intern gerichte bepalingen, zoals ten aan zien van de opleiding, het meesterstuk en toelatingseisen. Anderzijds herkennen we in de gildereglementen extern gerichte re gels, zoals de gildedwang. We zullen een aantal hiervan behande len. In de eerste plaats: hoe werkten de am bachtsgilden intern? De opleiding was zo geregeld dat een jongen bij een meester begon als leerling en daartoe vaak bij die meester in huis woonde, waarvoor een leerovereenkomst werd aangegaan. Voor het eerst is sprake van dergelijke leerjon gens in Zwolle in 1458 6 en in Zutphen in 1462 7. In beide gevallen blijkt dat leer jongens een overeenkomst afsloten waar bij zij een hoeveelheid was verschuldigd waren ter verlichting van de kerk. Ook moesten de leerjongens een jaargeld beta len aan hun leermeester. De leermeester was dus niet alleen voor de opleiding van de leerjongens verantwoordelijk, maar duidelijk ook voor hun levensonderhoud. Zo bepaalde het stadsbestuur van Zutphen in 1462, dat het niet verder toe gestaan was dat leerjongens van schoen makers gingen bedelen. Bijna tezelfdertijd, namelijk in 1471ver bood het Zwolse stadsbestuur dat leerjon gens van bontwerkers gingen bedelen8. In het algemeen krijgt men trouwens de in druk dat de weinige en geïsoleerde 15e- eeuwse gildebepalingen genomen zijn naar aanleiding van geconstateerde mis standen. Pas in de 16e eeuw gaat men structureler en systematischer te werk. Als bekroning van de opleiding maakte de knecht of gezel een meesterstuk. Pas in de 16e eeuw lezen we daarover in Zwolle. Niemand mocht sedert 1539 het beroep van brouwer of bakker uitoefenen of hij moest het ambt 'kennen', zulks ter beoor deling van de 'olderlieden' van het brou wers- en bakkersgilde C). De motivering doet modern aan: het geschiedde 'tot wel vaart van de stad en de burgerij'. Duide lijk werd hierbij dus gedacht aan de con sument. Geleidelijk aan zien we dergelij ke voorschriften ook bij andere gilden in Zwolle verschijnen. Maar duidelijk om schreven examen-voorschriften zijn van atere datum. De eerste eisen in Zwolle op dit gebied werden in 1589 uitgevaar digd en golden voor het smedengilde ,0. Opmerkelijk is dat hieromtrent in Zutphen niets te vinden is. n Zutphen zowel als in Zwolle is in vrij wel alle gildereglementen het entreegeld

Periodiekenviewer van Erfgoedcentrum Zutphen

Zutphen (vanaf 1982) | 1994 | | pagina 5