mogelijke lokale en regionale verschillen.
Noten
1Dit artikel is een bewerking van een deel van
een lezing gehouden voor de Volksuniversiteit
Zutphen e.o. in maart 1993. Het beoogt een glo
bale introductie te zijn op de middeleeuwse
lepraproblematiek. De houding tegenover lepro
zen in de ijsselstreek (1300-1600) is het onder
werp van een binnen enkele jaren te verschijnen
dissertatie. Het onderzoek werd gesteund door
de Stichting voor Historisch Onderzoek, die
wordt gesubsidieerd door de Nederlandse Orga
nisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
(NWO). Met dank aan C.J. Bergman.
2. In de literatuur circuleren verschillende jaar
tallen voor de eerste vermelding van de leproze
rie. Meestal wordt met een beroep op Gimberg
1380 genoemd (Gimberg, J. 'Armenzorg te
Zutphen in de middeleeuwen' Bijdragen en Me
dedeel ingen Ge Ire, XX (1917) 116). Gimberg ver
meldde geen bron en ook zijn manuscripten met
historische aantekeningen (GAZ: Coll. Gimberg
inv.nrs 202 (register A) en 203 (register B)) geven
geen bijzonderheden. Misschien baseerde hij
zich abusievelijk op een oorkonde uit 1380 in
het gemeentearchief van Zutphen (GAZ: Archief
Kerkvoogdij Hervormde Gemeente te Zutphen
(voorlinv.) doos 16 nr. 4), waarin weliswaar het
landerijencomplex 'de Worf' wordt genoemd,
maar van het leprozenhuis geen sprake is. Len-
sen en Heitling noemen zonder bronvermelding
het jaar 1390. (Lensen, L. en Heitling, W.H. Stad
in de Middeleeuwen (Zutphen, 1983) 207).
3. GAZ: Oud-Archief Zutphen inv.nr 618 reg.
243.
4. De stadsrekeningen van Zutphen 1364
1445/46 R.Wartena, ed. (Zutphen, 1977) I, 163
(1405/06).
5. Bériac, F. Histoire des lépreux au Moyen
Age. Une société d'exdus (Parijs, 1988) 155-162.
6. Keil, G. 'Der Aussatz im Mittelalter' in: Wolf,
J.H., ed. Aussatz. Lepra. Hansen-Krankheit. Ein
Menschheitsproblem im WandelII (Würzburg,
1986) 89. De Zutphense leprozerie heeft voor
zover bekend nooit bestaan uit een groot aantal
verschillende gebouwen. De afbeelding van de
leprozerie op de kaart van Jacob van Deventer
(ca. 1565) is een sjabloon.
7. Kossmann-Putto, J.A. 'Armen- en ziekenzorg
in de Noordelijke Nederlanden' in: Algemene
Geschiedenis der NederlandenII (Bussum,
1982) 263.
8. Leviticus 13 en 14.
9. Voor een beknopt overzicht van de beschou
wingen over 'lepra' in de Middelnederlandse ar
tesliteratuur (i.e. vakliteratuur), zie jansen-Sieben,
R. 'Ziektebeeld en behandeling in de Middelne
derlandse literatuur' in: Forrier, M.; De Keyzer,
W. en Van der Eyken, M., eds. Lepra in de
Nederlanden (12de-18de eeuw) (Brussel, 1989)
34-42.
10. Kuppers, W.J. 'Rondom een laat-middel-
eeuws hospitaal. Het Oude Gasthuis te Zutphen'
[onuitgegeven kandidaatsscriptie Katholieke Uni
versiteit Nijmegen, 1977] 8-9.
11Zie bij voorbeeld GAZ: De Worf inv.nr 3
reg. 1291
12. GAZ: De Worf inv.nr 14 (niet gefolieerd).
Het gaat om de zogenaamde 'ordinancy ende in-
ghesetten vanden gaitzhuyse van sent Jorien op-
ten Woirff geheitten'. Dit reglement is niet geda
teerd, maar is vermoedelijk in het tweede kwart
van de 16e eeuw opgesteld.
13. GAZ: Archief Kerkvoogdij Hervormde Ge
meente Zutphen voorl inv.nr 1598 (ongefo
lieerd).
14. GAZ: Archief Kerkvoogdij Hervormde Ge
meente Zutphen voorl inv.nr 1584 fol. 14.
15. GAZ: Archief Kerkvoogdij Hervormde Ge
meente Zutphen voorl inv.nr 1590 (ongefo
lieerd).
16. Voor de verantwoording van de passage over
het bestuur van het leprozenhuis wordt verwezen
naar het nog te verschijnen proefschrift.
17. Vergelijk de 16e-eeuwse rekeningen van 'de
Worf' GAZ: De Worf inv.nrs 11-13.
18. Zie in dit verband: Uyttebrouck, A.
'Séques-ration ou retraite volontaire? Quelques
réflexions a propos de l'hébergement des lépreux
a la léproserie de Terbank-lez-Louvain' in:
Mélanges offertes a G. Jacquemyns (Brussel,
1968)615-632.
19. Doornink-Hoogenraad, M.M. en Zondervan,
W. Het Oud-Archief van de gemeente Zutphen.
Derde Stuk. Regestenlijst van Brieven. Index. 2
dln. (Zutphen, 1981) reg. 4430 (3 juli 1548). Dit
is GAZ: Oud-Archief Zutphen inv.nr 278: 'Soe
dan die selve nu heel unnd genzlick van wijff
unnd kinderen veriaeten synde, nergent geen
troest toeverlaet off anholt wetende, dan daer
hem godt ind vrome lueden noch wysen wer
den'. De briefschrijfster verzoekt dan ook dat 'he
een verblivent off anholdinghe in uw lieden zie-
kenhues buten Szutphen gelyck anderen hues-
siecken hebben mochte om syn schemele
noetdrufft nae older manieren vnnd gewoente
gelyck andere hueszieken bynnen der stadt
Szutphen mede toe haelen'.
9
