3
Patentregisters, bron van
onderzoek
Vrij williger spr o j eet
Op het Gemeentearchief be
vindt zich als onderdeel van het
19e eeuwse secretariearchief een
serie delen, die bekend staan
onder de naam 'registers van pa
tentschuldigen' ofwel 'patentre
gisters'. De serie omvat de pe
riode 1862-1889 en bestaat uit
27 delen.
Al sedert 1985 wordt door een
aantal leden van de Historische
Vereniging Zutphen gewerkt
aan het nader toegankelijk
maken van deze in vele op
zichten waardevolle bron voor
historisch onderzoek. Het werk
dat hiervoor wordt gedaan is
tijdrovend en vraagt om door
zettingsvermogen. Niet minder
dan 27 grote boekwerken
moeten worden geïndiceerd.
Voortzetting van dit project valt
of staat met de bereidheid van
vrijwilligers om een aantal uren
per week aan deze 'klus' te be
steden. Nu onlangs een tweetal
andere projecten tot een goed
einde is gebracht (index op het
Bevolkingsregister 1824-1861;
Kadastrale Atlas Zutphen
1832), blijkt dat uiteindelijk de
geïnvesteerde tijd en moeite niet
voor niets zijn geweest. Het is
nu de bedoeling om ook het
nader toegankelijk maken van
de patentregisters binnen afzien
bare tijd te realiseren. Dat kan
alleen wanneer zich nieuwe, en
thousiaste vrijwilligers aan
melden bij het Gemeentear
chief. Momenteel werken twee
dames en twee heren gedurende
een dagdeel per week aan indi-
cering van deze bron. We
kunnen nog gerust 10-12 vrij
willigers er bij gebruiken!
Patentregisters
Om wat voor een bron gaat het
nu? De 'patentregisters' zijn een
onderdeel van het negentiende
eeuwse belastingstelsel in ons
land. Al in 1805 werd een bepa
ling ingevoerd waarbij voortaan
voor de uitoefening van een be
paald beroep moest worden be
taald. In 1819 werd dit zgn. pa
tentrecht vastgelegd in een
nieuwe wet, die tot 1893 zou
blijven functioneren. Om een
patent, of recht tot uitoefening
van een bepaald beroep te ver
krijgen, diende men aangifte te
doen van het bedoelde beroep.
Door het invullen van formu
lieren werd deze informatie bij
de gemeente vastgelegd. Een
speciaal hiervoor in het leven
geroepen commissie, het Col
lege van Zetters, schreef deze
aanvragen over in een register.
Vervolgens bepaalde men de
hoogte van de aanslag. De aldus
verkregen gegevens plaatste het
College van Zetters in zgn. leg
gers van kohieren, die aan de di
recteur der Directe Belastingen
werden opgestuurd ter controle.
Nadat de directeur der Directe
Belastingen uit deze leggers een
kohier van patentplichtigen had
samengesteld, werden deze ko
hieren aangeboden aan de pro
vinciale gouverneur om uitvoe
ring te geven aan de voor
gestelde inning.
De gouverneur tenslotte zond
de kohieren weer naar de ge
meente, die de uitgegeven pa
tenten vervolgens op naam
stelde en zorgde voor de inning
van de gelden en uitgifte van de
patenten.
Een hele bureaucratische proce
dure dus!
De gegevens, opgenomen in de
kohieren van patentplichtigen,
zoals de officiële naam luidt van
de 'patentregisters', hebben be
trekking op:
de naam van de aanvrager, het
beroep, het adres en de hoogte
van de aanslag.
De droge opsomming van
namen, beroepen en adressen
lijkt in eerste instantie weinig in
spirerend, maar zoals zo dikwijls
met historische bronnen schuilt
er achter deze bureaucratie een
nu nog onbekende wereld
Uit het archief
