het Slijk werd verlegd. Toen in 1312 de oude stad en de nieuwstad werden ver
enigd waren de drie elementen waar Zutphen mee was begonnen een geheel, de
engh, het oppidum met het hof van de graaf en de kerk en als derde de koop-
manswijk met de beide havens. De grafelijke bezittingen in de Vrijheid van
Zutphen zijn kort hierna onder Reinaldll (1326-1343) door de stad overge
nomen. Daarmee is een situatie bereikt die eigenlijk tot 1950 is blijven bestaan
toen Zutphen uitgebreid werd van 1252 naar 1650 ha.38
Noten
1. De vorige afleveringen in Oud-Zutphen 9 (1990) 29-39 en 10 (1991) 1-9.
2. Archief kapittel van St Walburg, G.A. Zutphen. Tekst als bijlage III in W. de Vries De op
komst van Zutphen, Assen 1960, 235/236.
3. B. H. Slicher van Bath Mensch en land in de Middeleeuwen, 2 dln, Assen 1944; de bijlagen.
4. H. J. Heidinga De Veluwe in de vroege middeleeuwen, Amsterdam 1984.
5. De Vries a.w., bijlage VIII, 245.
6. Zutphen werd pas lang na de Middeleeuwen uitgebreid in 1861 met enige hectaren in de Ach
terhoven, in 1929 met een puntje bij de mond van het Twenthe-kanaal, in 1950 met ruim 400
hectare van Gorssel en Warnsveld langs beide zijden van de Voorsterallee en in 1989 ten koste
van Warnsveld.
7. Zie o.a. M. Groothedde: Zutphen in de zevende eeuw, in Oud-Zutphen 9 (1990) 43-50 met
opgave over andere vindplaatsen.
8. P. Bitter Uit het bodemarchief in Zutphen V, in Oud-Zutphen 5 (1986) 19.
9. Zie kaart Geschiedenis van Zutphen, 44.
10. R. Wartena Inventaris van het archief van het Oude en Nieuwe Gasthuis, Zutphen 1979, re
gesten nr. 214, 218, 219, 222, 225, 280.
11. Historische atlas van Nederland, deel 3, ZutfenDelft 1983 kaart op 25.
12. Ibidem, 26.
13. Kaartenverzameling Rijksarchief Arnhem: Caertenboek van Thomas Witteroos 1573. Kopie:
Gemeentearchief Zutphen.
14. O.A.Z. inv. nr. 1502; regest 2177.
15. Geschiedenis van Zutphen 37, figuur 2.
16. Zie Oud-Zutphen 9 (1990) 29-39.
17. De Vries a.w., bijlage VI, 242, 243.
18. Slicher van Bath a.w. deel II, bijlage 3, 298/299.
19. Websters Third New International DictionaryLonden 1961 1024. Voor de etymologische ver
klaring H. C. Wyld: The universal dictionary of the english languageLonden 1936 (3e dr.).
20. J.M. van Winter Die Hamalander Grafen, in Rheinische Vierteljahrblatter, 44, 1980, 16-46.
21. De Vries a.w., 128.
22. Golo Mann e.a. red. Propylaen Weltgeschichte band V, dl 1, Frankfurt a.M. 1976.
23. Van Winter a.w., 43.
24. Slicher van Bath a.w., de bijlagen.
25. L.H.M.Olde Meierink Ampsen, Lochem 1981, 7.
26. Geschiedenis van Zutphen hfd 4, 44.
27. Zie noot 11, a.w., 7 kolom 2.
28. Geschiedenis van Zutphen hfd 4 en hiervoor noot 7.
29. Leo Lensen en Willy H. Heitling Stad in de Middeleeuwen hfd XII, 217.
91
