de handelwijze van de restauratiecommissie. Destijds schermde de restauratie
commissie immers met de mogelijkheid dat er geen subsidie gegeven zou kun
nen worden wanneer het Mariabeeld verwijderd zou worden. Ds. Oort, praeses
van de algemene kerkeraad, betreurt het dat ds. Westrik deze kwestie opnieuw
heeft aangesneden. Bovendien meent hij dat protest bij de regering (ARP en
KVP) niet veel zal opleveren en de kerkvoogden zouden wel eens ontstemd kun
nen zijn doordat opnieuw gepoogd wordt in te gaan tegen de ideeën en plannen
van de kerkvoogden. Het voorstel, om behalve 'de Maria-deur' ook een andere
open te stellen, wordt hier wel met algemene stemmen aangenomen, maar
vindt, zoals we gezien hebben, bij de kerkvoogden geen genade.
Intussen wordt wel duidelijk dat er een andere ontwikkeling zich aftekent:
de strijd tussen de vrijzinnigheid en de orthodoxie. Het heeft er alle schijn van
dat Maria in het noorderportaal uiteindelijk gediend heeft als bliksemafleider.
Want de strijd tussen predikanten die van orthodoxe of vrijzinnige signatuur
zijn, neemt daarna proporties aan waarbij de strijd tegen het Mariabeeld
slechts een zwakke afspiegeling is geweest.11
Noten
1. Ds. L. Laurense uit Zutphen attendeerde mij op de verwikkelingen rond het Mariabeeldje; ik
wil hem hartelijk bedanken voor de 'historische tip'.
2. Dit archief wordt bewaard in het Gemeentearchief te Zutphen en is van een inventaris voor
zien.
3. De gedenksteen zit nu aan de buitenzijde van de westelijke muur van het Mariaportaal.
4. Naast de bijzondere kerkeraad was er ook een algemene kerkeraad; beide colleges hebben zich
intensief bemoeid met de kwestie. In inv.nr. 56 van het archief van de Restauratiecommissie
wordt een afschrift van de correspondentie vermeld; in het archief van de Kerkvoogdij en in
het archief van de Kerkeraad van de Hervormde Gemeente ontbreekt deze correspondentie.
5. Zie het raadsbesluit van 3 juni 1889 (Nieuw Archief Gemeente Zutphen).
6. Aangetroffen - met andere knipsels en kranten uit de jaren van de restauratie van de kerk
- in de Collectie-Gimberg (inv.nr. 58).
7. Jhr. Victor de Stuers was als referendaris verbonden aan het ministerie dat restauraties bege
leidde; De Stuers was katholiek, zo ook zijn mede-adviseurs. 'Deze drie personen dwingen de
restauratiecommissie om aan de Protest, kerken een katholiek karakter te geven, en indien de
kerk-voogden weigeren, dan worden zij gedreigd met een intrekking van de Rijkssubsidie', al
dus een artikel in het Nieuws van den Dag.
8. Een verdachtmaking die niet geheel ten onrechte gemaakt wordt. In het archief van de Kerke
raad zitten de originele lijsten met handtekeningen.
9. Het interieur van de kerk is dan nog niet gerestaureerd, men is op dat moment nog niet op de
hoogte van het bestaan van de gewelf- en muurschilderingen.
10. Ik verwijs naar de krant van 12 september 1895, die besteedt er ruime aandacht aan.
11. Ongeveer in diezelfde tijd worden ineens door de predikanten Doedes en Westrik diensten ge
houden in de christelijke school op de Paardenwal terwijl in de Broederen- en St. Walburgs-
kerk (vrijzinnige) collega's voorgaan; het blijkt dat deze ontwikkeling het begin inluidt van de
Hervormde Evangelisatie in Zutphen.
38
