ELLIE LINTVELT EN IR. ROON JONKER
Het wel en wee in Zutphen over de Berkel in de vorige eeuw
Wanneer u een oud gebouw binnenloopt bekruipt u dan ook het gevoel van
nostalgie en komen vragen: 'wie, wat, waar, wanneer, hoe en waarom' bij u
op? Maar ondergaat u hetzelfde bij rivieren? Om u van de IJssel een voorstel
ling te maken 'hoe het vroeger' was, is niet zo moeilijk. Deze rivier wordt nog
steeds bevaren. Het is een kwestie van in gedachten de schepen aanpassen en
u waant zich in vroeger eeuwen.
Maar hoe staat dat met de Berkel? Wanneer je langs dit landelijke riviertje
fietst, kun je je moeilijk voorstellen dat het druk bevaren is geweest en dat het
de gemoederen, vooral in de eerste helft van de 19de eeuw heeft bezig gehou
den. Niet alleen van de handelslieden maar ook van het gemeentebestuur van
Zutphen en Gedeputeerde Staten van Gelderland. Ondanks het feit dat in de
eerste helft van de 19de eeuw de Berkel haar bloeiperiode beleefde, ging het in
de eerste jaren van die eeuw niet zo goed met de scheepvaart op deze rivier. Er
was zelfs een lichte achteruitgang te constateren.1 Wat werd er in Zutphen zoal
voorgesteld en gedaan om de scheepvaart te stimuleren?
Er moet een sluis komen
Er waren heel wat oorzaken die een goede scheepvaart verhinderden, zoals de
ondiepten, te sterke bochten, lage bruggen en vonders. Het gemis aan een jaag
pad deed zich gevoelen. Tenslotte waren er de slechte stapelplaatsen (ook in
Zutphen) en het gemis aan doorvaart van de Berkel in de IJssel.2
In 1806 boog men zich over deze problemen hetgeen resulteerde in een voorstel
een en ander aan te passen en de scheepvaart te stimuleren. In het voorstel werd
gesproken over het afschaffen of verminderen van de tolgelden, het uitgraven
van de rivierbedding en het kappen van bomen, het verbeteren of aanleggen
van stuwen en sluizen bovenstrooms van Zutphen en tenslotte over het aanleg
gen van een schutsluis met stapelplaats vóór de verbinding van de Berkel met
de IJssel.3 Dit was het begin van een 'gebed zonder eind'.
Elf jaar later, in 1817, hield de Gouverneur van Gelderland een inspectie.
Naar aanleiding hiervan bracht hij verslag uit aan Gedeputeerde Staten en stel
de hij herstel en verbetering van de Berkel voor. Tevens werden nieuwe werken
door hem aanbevolen, waartoe o.a. 'eene sluis te bouwen tot doorschutting van
71
DE BERKEL, REEDS 100 JAAR RUST*
