Nieuwe gracht en Strang
Wanneer we zoeken naar nóg een dode arm, die is ontstaan nadat de IJssel in
1406 opnieuw is vergraven, komt die ook prompt uit de rekeningen te voor
schijn, samen met de nieuw gegraven bedding. Het visrecht in al die wateren
wordt dan weer verpacht.
'Van den Hancke an Helbergen
Van den grave en van den nijen graven mitten hancken
Van de Hancken ende van der stat water om den Mersche'.15
Als tegen 1406 de stroom van 1357 langs de westkant teveel van de stad afraakt,
wat ook blijkt uit het wegslaan van grote stukken van de waarden aan de Ho
vense kant in Wapse, dan wordt het noodzakelijk bij te sturen. De schepenen
hebben in juni 1404, dus kort voor de ingreep, de toestand bij Wapse in ogen
schouw genomen. Het is de enige keer dat dit wordt vermeld.16 (Wapse ligt aan
de Brummense kant; van de monding van de Loenense beek tot de vroegere in
gang van de Oude IJssel. Het is een zelfstandige marke geweest maar later ver
enigd met Voorstonden. Er is onder de Gelderse rekeningen van de graaf een
aparte jaarlijkse rekening van het ambt van Gerard van Wapse: computatio
Gerardi de Waps (1294). Het voert te ver er hier nader op in te gaan).
Er ontstaan één, twee, soms drie eilanden vóór de stad die de bedding van
1356/57 scheiden van de nieuwe loop die in 1406 wordt gegraven. De kaart van
Jacob van Deventer uit 1565, en vooral de kaart van Braun en Hogenberg van
1588, en kaarten uit latere dagen laten die eilanden zien. De dubbele IJssel ten
westen van Zutphen staat volledig op de kaart van Isaac Tirion uit 1741. Op
die kaarten zijn voor Zutphen twee beddingen ten oosten van de grote lus van
de Oude IJssel.17
De nieuwe stroombedding van 1406 leverde meteen gevaren op. Hij lag dich
ter bij de stad, maar juist daardoor bedreigde de stroom iets verderop de Ne-
dermars. Dat was het gebied tussen de Marspoort en de Poll, de tegenwoordige
monding van het Twentekanaal. In 1407 meldt de rekening: 'Gegeven tween
gesellen die enen nacht op ten diecke by der wynmolen in den groten water
6sDe windmolen (van 1393) stond aan de IJssel even ten noorden van de
Marspoort. De dijk die daar begon, staat eveneens op de kaart van Van Deven
ter. Om het water in de nieuwe bedding te houden moesten vier hoofden in dit
deel worden gebouwd.18 Later, tussen 1421 en 1426, waren er meer, en zwaar
dere hoofden nodig. De eerste werden gebouwd aan de Hovense kant. De kaart
van Van Deventer toont nog een hoofd dat de dijk langs de Nedermars moest
beschermen.
34
