cludeerd dat de plannen al vóór 1555 werden gemaakt. Uit een rekening blijkt
dat de plaats voor de Librije reeds was uitgepaald. De oorzaken van het uitstel
zijn niet precies bekend. Waarschijnlijk heeft het stadsbestuur de zaak tegenge
werkt. Slindewater overleed in 1559, zonder dat zijn ideaal was gerealiseerd.
Kerkmeester Herman Berner maakte het karwei af. Hij zette de stad onder
druk door het geld terug te eisen dat de kerkmeesters hadden uitgeleend aan
het stadsbestuur. In 1561 werd een positief antwoord van de magistraat ont
vangen. In dat jaar kon met de bouw van de Librije worden begonnen. In 1564
kon de bibliotheek in gebruik worden genomen en in 1565, toen een tweede rij
lessenaars tegen de kerkmuur werd geplaatst, verkreeg de Librije ongeveer haar
tegenwoordige aanzien.
De bibliotheekruimte heeft een lengte van achttien meter en een breedte van
acht meter. Afmetingen en inrichting van de Librije zijn min of meer gelijk aan
die van de middeleeuwse bibliotheken van de Dominicanen en Franciscanen te
Zutphen. Uit aantekeningen blijkt dat Slindewater deze bibliotheken heeft be
zocht en opgemeten.
De collectie
De eerste catalogus van de Librije van Hendrik Cansen, bijgehouden in de ja
ren 1566-1570 geeft duidelijk aan dat de doelstellingen van Slindewater door
Berner werden gerealiseerd.
De catalogus vermeldt twintig handschriften, waarvan er slechts twee in de
Librije bewaard zijn gebleven. Verder worden in de catalogus ongeveer 60 incu
nabelen (boeken gedrukt vóór 1500) genoemd. Door de ontwikkeling van de
boekdrukkunst is waarschijnlijk een aantal handschriften verloren gegaan. De
handschriften werden vervangen door gedrukte werken. De oude manuscripten
werden vaak versneden om het perkament te kunnen gebruiken als omslagen
voor rekeningen en als schutbladen.
Door kerkmeester Berner werden voornamelijk theologische werken aange
kocht. Werken van de Hervormers werden door hem niet in de bibliotheek op
genomen.
In de voor Zutphen chaotische periode 1572-1591 is ook aan de Librije scha
de toegebracht. Uit de catalogus van Cansen, vergeleken met het huidige be
stand, kan worden opgemaakt dat er sinds 1570 vele werken zijn verdwenen.
Niet alleen door aankopen werd de Librije verrijkt, ook deden mensen
schenkingen. Een unieke collectie Latijnse schoolboeken is grotendeels afkom
stig uit de nalatenschap van Derk van Velp (1582). In 1731 kwam de gehele
rechtsgeleerde bibliotheek van de gestorven Winoldus Valk aan de Librije.
Na de geloofsovergang in 1591 drukten de gereformeerde predikanten, met
name Willem Baudartius, hun stempel op de Librije. Waarschijnlijk werden op
107
