Drastische veranderingen
Om een indruk te krijgen, van wat er zoal onder invloed van bouwaktiviteiten
in de negentiende eeuw in Zutphen veranderde vergelijken we twee kaarten:
de plattegrond van de verdedigingswerken met ingetekend stratenplan uit
het begin van de negentiende eeuw;
- de plattegrond, door Van Etteger in 1904 getekend.
Het meest opvallend zijn wel de grote veranderingen, die in het noord-westen
van de stad plaatsvonden. Hier werd de IJsselbrug gebouwd en ontstond op de
verdedigingswallen het spoorwegstation en -emplacement. Met gebruikmaking
van de buitenste bolwerken en waterpartijen werden Noorderhaven en Coe-
nenspark aangelegd.
Aansluitend aan de reeds aanwezige bebouwing van de Nieuwstad zien we
het enorme gebouwencomplex van het Oude en Nieuwe Gasthuis.
Met de klok rondgaande:
in het noorden de Buitensociëteit en het Ziekenhuis;
in het oosten de Algemene Begraafplaats en de vuilstortplaats;
- in het zuid-oosten de cellulaire gevangenis (latere jeugdgevangenis),
Marechaussee-kazerne en bebouwing langs de Emmerikseweg;
Verder werden Graaf Ottosingel en Tadamasingel bebouwd en verrees het
Gerechtshof.
Besluit
In de laatste decennia van de vorige eeuw ontstond er een discussie, wie verant
woordelijk was voor de woningbouw van de sociaal zwakkere. Hier en daar
kwamen wel wat initiatieven van de grond. Na 1850 werden in enkele plaatsen
woningbouwverenigingen opgericht.
In Zutphen stichtte David Evekink zijn fonds, met als doel de mindere man
enig bezit te doen verwerven, waardoor hij minder kwetsbaar zou worden. Ge
leidelijk aan begon ook landelijk het inzicht door te breken, dat een goede huis
vesting van de volksklasse van belang was voor de gehele natie.
- Koning Willem III gaf reeds in 1853 aan het Instituut van Ingenieurs op
dracht een rapport samen te stellen, betreffende de eisen waaraan een goede
arbeiderswoning zou moeten voldoen; het werd in 1855 gepubliceerd;
in 1868 schreef de Maatschappij ter Bevordering der Nijverheid een prijs
vraag uit over het punt, hoe de bouw van volkswoningen het best te stimule
ren;
f - O. O. Engelen schreef in 1870 een proefschrift over arbeiderwoningen;
- de Maatschappij tot Nut van het Algemeen stelt in 1894 een commissie in
om rapport uit te brengen over het woningvraagstuk.
103
