Oefent in het algemeene eene regelmatige, voor alle uitspatting zich wach
tende levenswijze een grooten invloed uit op de bewaring der gezondheid,
zij is van het hoogste belang bij het heerschen van cholera. Indachtig aan
de spreuk 'de gewoonte is de tweede natuurwijke men niet te veel van
zijne gewone levenswijze af. Matigheid evenwel in spijs en drank moet wel
zijn. Onmatig gebruik van dezen - vooral van sterken drank, alle bui
tensporigheden en den leefregel, nachtbraken en zwelgerijen bevorderen
de opneming van smetstof.
Zutphen was niet de enige stad die in dat jaar de kermis schorste. In Den Haag,
Amsterdam en de in de nabije omgeving liggende plaatsen als Bronkhorst en
Winterswijk vond de kermis uit gezondheidsoverwegingen niet plaats. Ook op
internationaal niveau werd er een verband gelegd tussen de cholera en de ker
mis. De in mei 1866 belegde vergadering van deskundigen te Constantinopel
noemde de besmettingsconcentratie van de kermis één van de verspreiders van
de cholera.
1876, het jaar van de kermisafschaffing
In januari 1876 nam de raad het besluit de kermis af te schaffen. Uit gebruike
lijke verslaglegging van de openbare raadsvergadering in de Zutphensche Cou
rant worden de overwegingen van de raadsleden duidelijk. Het economisch be
lang van de kermis was verdwenen. 'De ontwikkeling der middelen van verkeer
is van dien aard, dat de instandhouding der kermis nergens meer noodig is; nie
mand wacht meer, om zich dit of dat artikel aan te schaffen "tot de kermis",
die dan ook niet meer door kooplieden van naam bezocht wordt'. Ook was de
kermis 'een middel tot uitspanning, tot uitspatting dikwijl, en gaf tot veel ge
bruik, tot veel misbruik van opwekkende dranken aanleiding'. Niet alle
raadsleden waren deze mening toegedaan. Zo bracht het raadslid De Bas naar
voren dat de eerdere schorsing van de kermis in 1871 niet had geleid tot een
49
