G. M. JOCHEMS
De prostitutie is voor veel gemeenten een maatschappelijk verschijnsel dat
moeilijk beheersbaar blijkt te zijn. De Tweede Kamer heeft onlangs met grote
meerderheid ingestemd met een. wijziging van het Wetboek van Strafrecht,
waarbij de exploitatie van bordelen niet meer strafbaar wordt gesteld.1 De ge
meenten kunnen nu zelf regelend optreden. Er is echter niets nieuws onder de
zon, want ook in het verleden hadden de gemeenten vrijheid van handelen ten
aanzien van de regelgeving op dit gebied. In het artikel 'Problemen in de
Polsbroek'2 wordt over de wetgeving gezegd dat de overheid sinds de invoering
van de gemeentewet in 1851 regelend zou zijn gaan optreden. De gemeente Zut-
phen zou pas in 1872 een verordening op de huizen van ontucht en publieke
vrouwen hebben vastgesteld.
In dit artikel wil ik aangeven dat dit niet geheel juist is. Daarbij wil ik ingaan
op de houding van de overheid en tevens een aantal 'bedrijven' de revue laten
passeren.
Reglementering
De bemoeienis van de overheid in de 19e eeuw met de prostitutie voert terug
op de Franse wetgeving, voortgekomen uit de problemen die militaire com
mandanten hadden met het voorkomen van geslachtsziekten onder hun troe
pen.3 Dat de prostitutie als een gevaar werd gezien voor de volksgezondheid
blijkt wel uit de Koninklijk Besluiten van 1816 en 1818 waarmee de Koning zich
richt tot de gemeenten. Daarin worden zij verzocht om verordeningen samen
te stellen 'tot genezing en stuiting van de verdere uitbreiding der venerische
ziekten'.
Ook Zutphen bereikt een circulaire in 1818.4 De plaatselijke besturen en
gasthuizen dienen een lokaal in te richten voor de verpleging van venerische zie
ken 'van beide kunne en van alle classen'. De provisoren van het Oude en Nieu
we Gasthuis melden dat er slechts één lokaal, de zogenaamde pokkentoren, be
schikbaar is.5 Er kunnen zes bedsteden geplaatst worden, waarin zes personen,
of 'indien van dezelfde kunne' twaalf zieken kunnen liggen. Toch wordt deze
accommodatie als onvoldoende beschouwd, zeker wanneer er ook nog patiën
ten van het platteland moeten worden opgenomen, zoals de Koning in zijn Be
sluit wenst. Alleen door uitbreiding van het gasthuis kan hierin worden voor-
50
PROSTITUTIE IN ZUTPHEN IN DE VORIGE EEUW
NIET ALLEEN IN DE POLSBROEK
