P. BITTER
In dit artikel zal ik enkele laatmiddeleeuwse leervondsten bespreken, die te
voorschijn zijn gekomen bij graafwerk in de Zutphense binnenstad in 1984. De
vondsten zijn afkomstig van vier plaatsen, die in dit artikel verder met een af
korting zullen worden aangeduid:
- 'Ba': Bakkerstraat, rioleringswerkzaamheden, maart 1984, in een 1 meter
dikke ophogingslaag met vondsten uit de tweede helft 13de eeuw
- 'Ko': Kolenstraat, rioleringswerkzaamheden, augustus 1984, in een even
dikke ophoging uit de tweede helft 13de eeuw2,
- 'Lhs': Lieveheersteeg, rioleringswerkzaamheden, oktober 1984, in een op
hogingslaag uit de 15de eeuw3,
- 'Wa': Waterstraat, archeologisch onderzoek, juli-augustus 1984, in een
ophoging uit de tweede helft 13de of 14de eeuw.4
De vondsten Ba, Ko en Lhs zijn verzameld door M. Groothedde (lid van de ar
cheologische werkgroep), die menige vrije dag doorbracht bij de graafwerk
zaamheden voor de vervanging van rioleringen. De vondsten worden momen
teel bewaard in het Stedelijk Museum te Zutphen.
Leer is een erg vergankelijk materiaal, dat alleen in specifieke omstandighe
den in de grond bewaard blijft. Hiervoor is een vochtig milieu, afgesloten van
lucht, noodzakelijk. De Zutphense vondsten waren dan ook afkomstig uit iets
vochtige lagen zandige klei, die voor ophogingen waren aangebracht. De con
servatie was matig tot slecht. Dit komt ook, doordat het voornamelijk gaat om
schoenen, die destijds door de dragers waren weggegooid omdat ze waren ver
sleten.
Bij de berging is het leer tijdelijk met water in afgesloten plastic zakken ge
daan, mits koel en donker bewaard blijft het dan nog enige tijd wel goed. Na
het schoon wassen en tekenen van de kwetsbare leerfragmenten en determinatie
van de leersoort (door de auteur met een 12/50 x binoculair) is het leer gecon
serveerd in een soort kunstwas, 'P.E.G.' polyethyleenglycol).5
Het betreft voornamelijk delen van schoenen. De enige uitzonderingen zijn
een fragment van een messchede (Lhs-1) en een stuk van een riem met koperen
siernagels (Lhs-2). Er zijn fragmenten gevonden van tientallen schoenen (ge
heel of incompleet: 46 stuks bovenleer of schachtaanzetstukken, 15 zolen en
diverse onderdelen), maar van slechts 12 fragmenten kon het model schoen
worden geïdentificeerd.
Middeleeuwse schoenen waren geheel van leer, ook de veters. Soms hadden
ze een houten zool, maar meestal was ook dit onderdeel van leer. Middeleeuwse
44
MIDDELEEUWSE SCHOENEN UIT ZUTPHEN
