Portugal). Hier luidt de beschrijving: 'Michaël met openstaande vleugels houdt
met de rechterhand een speer omhoog, terwijl hij in de linkerhand een weeg
schaal vasthoudt; aan zijn voeten ligt de verslagen draak.'
In verband met een mogelijke verklaring wijs ik nog op een derde voorstel
ling, een anonieme ikoon uit Roemenië uit de zestiende eeuw waarop de aarts
engel staat, gekleed in een harnas en een himation Griekse mantel), met in
de rechterhand een speer met de punt omhoog en in de linkerhand een
Christusmonogram.
In het boek dat ter gelegenheid van de viering van het duizendjarig bestaan
van de stad Brussel uitkwam, getiteld 'Sint Michiel en zijn symboliek', geschre
ven door Mina Martens, André Vanrie en Michel de Waha, vond ik nog twee
afbeeldingen van simultane Michaëlsvoorstellingen:
1op het retabel van Jacobello del Fiore uit de vijftiende eeuw, nu in de Galle-
ria dell' Academia in Venetië en
2. een beeld van Michaël als drakedoder en zieleweger uit de zestiende eeuw
door de beeldhouwer Michel Pacher, thans in Palazzo Venezia te Rome.
Met de muurschildering uit de St. Walburgskerk dus samen vijf afbeeldingen
in heel Europa.
Laten wij eens trachten de oorsprong van de Michaëlsvereringen na te gaan.
Reeds in de vierde eeuw staat er in Chonai in Phrygië (Klein-Azië) een Mi-
chaëlskapel, gebouwd door de priester Archippus. Ook zijn er voorchristelijke
afbeeldingen gevonden in het thans verdwenen Keretapa (nu Chonai) zoals
munten met de beeldenaar van Hercules als bestrijder van slangen, terwijl op
andere munten Hermes of Mercurius, evenals later Michaël, wordt voorgesteld
als bode tussen hemel en aarde. In de vroegchristelijke kunst is Michaël ook
nog uitsluitend de bode in lang gewaad met bodestaf.
De eerste Europese kennismaking met Michaël vindt plaats op 8 mei 493
wanneer de aartsengel op de Monte San Angelo in Gargano bij de Golf van
Manfredonia verschijnt aan Laurentius, de bisschop van Siponto. De grotten
daar in Gargano zijn waarschijnlijk reeds eeuwen vóór die tijd zetel van orakels
geweest, wellicht waren er ook geneeskrachtige bronnen. Eén ding is zeker: op
29 september 493 vond de inwijding van de Michaël-kerk plaats, de eerste in
Europa.
Vandaar gaat er een glorietocht van Michaëlsheiligdommen door Europa,
meestal langs de kusten, maar ook via steile hellingen en hoge torens. Denk
maar aan Saint Michael's Mount in Cornwall (twaalfde eeuw) en Mont Saint
Michel in Normandië (achtste eeuw). Ook in België en Nederland komen veel
Michaëlskerken voor. Wij noemen in ons land slechts de Michaëlskapel in de
Domtoren in Utrecht, verder de kerken van Oudewater en Zwolle.
Zoals reeds gezegd wordt Michaël in de vroegchristelijke kunst nog als bode
20
