;i
J
I
ncmnrro^
^•^3 rrm4 n t> k x,
Afb. 3. Groenmarkt 1946: Noord-Zuid profiel van de opgraving bij Wijnhuistoren.
Legenda: 1. geel zand, 2. vuil bruin zand, 3, humeus zand, 4. klei, 5. natuurlijke ondergrond,
6. recent.
neschans aan het Uddelermeer).10 Het geheel vormde dus niet een dubbele
gracht, maar: één gracht met U-vormige doorsnede, een ca. 15 meter brede
'berm' met een spitse greppel voor een doornhaag of staketsels, en waarschijn
lijk een wal. Dit is een gebruikelijke aanleg voor versterkingen in de 10de tot
12de eeuw.12
Bij het onderzoek werden weinig vondsten gedaan m.b.t. de datering van de
versterking: onderuit de grachtvulling kwamen enkele 13de-eeuwse potscher
ven ('proto-steengoed'). Uit historische bronnen is bekend, dat aan het einde
van de Lange Hofstraat een brug over de gracht voerde, die in 1421 'Lueghen-
brugge' werd genoemd. Deze naam, ook wel gespeld 'Logenbrug', is volgens
Leyden afgeleid van 'logiën' ofwel winkeltjes 13 - of hij hiermee doelt op een
brug met winkeltjes eróp is niet duidelijk (weinig aannemelijk voor een brug
die slechts 8 meter overspant!). De versterking is in de 13de eeuw buiten
gebruik geraakt door de aanleg van een ommuring langs de Berkel (langs de
Oude Wand, met de 'Engepoort' aan het einde van de Turfstraat - zie Oud-
Zutphen 1 (1982), blz. 30). Wellicht bestond in 1421 de brug al niet meer en was
er nog slechts een plaatsaanduiding 'Logenbrug'.
Voor een datering van de aanleg van de versterking ontbreken nog concrete
gegevens. Zutphen verkreeg door de versterking een ronde vorm: aan de zuid
zijde liep de IJssel langs de nederzetting, aan de westzijde mondde de Berkel
uit in de IJssel, en de gracht liep van Berkel tot IJssel (middeleeuwse beddin
gen). Een soortgelijke ronde aanleg is kenmerkend voor versterkingen uit de
10de tot 12de eeuw. Zoals hierboven al is opgemerkt, wijst ook de bouwwijze
van de wal en gracht op deze periode.
Het is goed mogelijk, dat de wal en gracht ter hoogte van de latere markten
reeds bestonden in de 11de eeuw, toen men de term 'oppidum' hanteerde voor
de beschrijving van Zutphen.
Het 'oppidum'-probleem is typerend voor de slechte stand van onze kennis
van vroeg-middeleeuws Zutphen. Er zijn nog maar weinig gegevens over de
76
ZUTPHEN
N
UU -2.
v
v v y
••Ujut/kU;
NAP
1200
1000
800m
GROENMARKT 1946
5
10
15
25
NAP
1200m
IK) 00m
800 m
V7
wr
i( I 4 i J t J I U J
