P. BITTER
Voor de geschiedschrijving van een stad kan men gebruik maken van een drie
tal bronnen van informatie: 1. bouwkundige gegevens (d.w.z. zowel de platte
grond van de stad als de nu nog bestaande middeleeuwse bouwwerken, alsmede
oude kaarten en prenten); 2. historische gegevens; en 3. archeologische gege
vens. In de afgelopen 150 jaar zijn de bouwkundige en historische gegevens al
uitvoerig onderzocht, o.a. door W.A.van Til, R.W.Tadama, J. Gimberg,
F. Leyden, W. de Vries en mevr. M. M. Doornink-Hoogenraad. Zij projecteer
den de huidige plattegrond terug op de vroege middeleeuwen en herleidden uit
het stratenpatroon zgn. 'groeifasen'De palts op 's Gravenhof werd aangeduid
als de 'kiem' van Zutphen, waarbij een wal en een gracht werden verondersteld
ter hoogte van de Kuiperstraat-Raadhuissteeg-Kerksteeg. Daarna pas zou de
stad zijn uitgegroeid tot aan de lijn Groenmarkt-Houtmarkt-Zaadmarkt.1
Historische bronnen over deze periode (vóór 1200) zijn uiterst zeldzaam. Voor
meer gegevens erover is men geheel aangewezen op de archeologie, een tot dus
verre helaas verwaarloosde bron van informatie. De archeologische gegevens
manen tot voorzichtigheid: het beeld, dat over Zutphen vóór 1200 bestaat, is
nog zeer onvolledig en deels niet juist. Archeologische vondsten wijzen op een
karolingische nederzetting, die vanaf 's Gravenhof zich minstens tot in de Bak
kerstraat uitstrekte. Ondanks veel graafwerkzaamheden in en om de Kui
perstraat is de veronderstelde eerste versterking hier niet gevonden.
Bovendien is gebleken, dat het stratenpatroon in westelijk Zutphen niet
bruikbaar is voor hypothesen over de vroege middeleeuwen: het betreft een
13de-eeuwse stadsplanning (zie vorige aflevering van Oud-Zutphen). Hieruit
blijkt wel, hoe groot het belang is van archeologische gegevens voor onderzoek
van middeleeuws Zutphen. De archeologie biedt veel meer dan slechts een aan
vulling op historische gegevens - het is onze enige goede bron van informatie
over de periode vóór 1200.
4. De vroegste versterking: 'oppidum Sutphaniense'
In de vorige aflevering van Oud-Zutphen is ingegaan op een reeks onderzoeken
in westelijk Zutphen. Een belangrijke conclusie was, dat het huidige stratenpa
troon hier géén weerspiegeling is van een vroeg-middeleeuwse situatie, maar
deels een geplande 13de-eeuwse aanleg. Overigens kan de Lange Hofstraat als
as van de nederzetting wél van hoge ouderdom zijn. Over de structuur van de
vroeg-middeleeuwse nederzetting is tot nog toe uiterst weinig bekend.
72
UIT HET BODEMARCHIEF VAN ZUTPHEN III
