Afb. 5 Noord-zuid profiel door 's Gravenhof, gegraven in 1946 (naar tekening van Rijksdienst
voor Oudheidkundig Bodemonderzoek, Amersfoort). 1. recent, 2. puin, 3. vuil zand, 4. klei,
5. schoon zand (vaste ondergrond).
volg van een verhoogde rivieractiviteit in de 14de eeuw kalfde de oever bij
's Gravenhof dermate af, dat zelfs de grafelijke palts werd bedreigd. Daarom
werd de rivier verlegd, ongeveer naar de huidige bedding, door het graven van
een kanaal bij Helbergen in 1357 en een kanaal westelijk langs Zutphen in
14066.
Dat de reden hiervoor niet gering was, bleek bij onderzoekingen op 's Gra
venhof in 1946 en in 1984. De rivier, die dus oorspronkelijk zuidelijk langs
's Gravenhof stroomde, zorgde voor het afkalven van de oever (Zutphen lag in
de buitenbocht). Een noord-zuid sleuf over 's Gravenhof, gegraven in 19467, le
verde hiervan een fraaie doorsnede op (afb. 5): de dekzandheuvel, waarop Zut
phen is gebouwd, is tot dichtbij de funderingen van de grafelijke palts weg
gespoeld. Bij het graven van een rioleringssleuf in februari 1984 bleek dat dit
deel uitmaakte van een grote inham die aan de zuidzijde van 's Gravenhof is
weggeslagen en is opgevuld met een laag bruine klei (afb. 6).
Van de overstromingen uit de periode 1140 - 1160 is in Zutphen (nog?) wei
nig terug gevonden. In Deventer is echter bij opgravingen aan de rivieroever ge
constateerd, dat de rivier ergens in de 1 Ode/11de tot 12de eeuw maar liefst twee
meter moet zijn gestegen8.
Over de overstromingen van 1260 - 1280 valt veel meer te zeggen. Deze lijken
mij namelijk de verklaring voor de omvangrijke ophogingen in Zutphen in de
tweede helft van de 13de eeuw, gevolgd door de aanleg van de houten straten.
Gegevens hierover komen vooral van de opgravingen in de Bakkerstraat en Wa
terstraat in 19829 en 198410. Hierop kom ik in het volgende artikel uitgebreid
terug.
Wordt vervolgd
6
