DE ZUTPHENSE LEEUW
door D. Stegeman
De heraldici uit vroeger eeuwen, onkundig van het feit dat de wapenkunde pas
omstreeks het midden van de 12de eeuw is ontstaan, beschreven vaak wapens
die in een vóórheraldisch tijdperk zouden hebben gefunctioneerd. Een van deze
blazoenen was dat der Graven van Zutphen. De eerste die over een wapen van
deze Graven spreekt, is de Nijmeegse kanunnik Willem van Berchem; hij vertelt
in een door hem in het Latijn geschreven Gelderse Kroniek - voltooid rond 1480
- dat de Zutphense dynasten een rode leeuw in een wit veld voerden en ofschoon
er ook andere kleuren worden genoemd, bleef toch het rood en zilver de gang
bare. Hoe Van Berchem aan zijn wijsheid kwam is onbekend: aangezien de laat
ste graaf, Otto de Rijke, in 1113 stierf en dus in de tijd vóór het ontstaan van de
heraldiek leefde, is het onmogelijk dat hij in het bezit van een heraldisch wa
pen is geweest. Toch heeft de wapenbeschrijving van Van Berchem grote invloed
gehad; dat zien wij b.v. in de Bourgondische tijd, toen n.l. het wapen van de Stad
Zutphen werd afgebeeld met verwisseling van kleuren, omdat de gedachte had
postgevat dat de leeuw uit het stedewapen die van de Graven van Zutphen
moest zijn.
De beschrijving van het wapen onzer stad na 1339 is als volgt: Doorsneden:
boven in azuur (blauw) een gekroonde dubbelstaartige leeuw van goud, zijnde de
Gelderse en onder in zilver een ankerkruis van keel (rood). Nu werden in die
Bourgondische tijd de kleuren zo veranderd dat boven in een
zilveren veld de rode leeuw van Zutphen kwam te staan en in het onderste een
gouden ankerkruis in blauw. Het rijkelijk met wapens versierde grafmonument
van Maria van Bourgondië in de Onze Lieve Vrouwekerk te Brugge en ook de
tombe van Maria's vader, Karei de Stoute, in dezelfde kerk, tonen dit Zutphense
wapen in die kleuren. Willem van Kleef, van 1538 - 1543 hertog van Gelre en
graaf van Zutphen, zegelde in 1538 en 1539 als hertog van Gelre nog met een
wapen Gelre de Gelderse leeuw) en een hartschild Kleef, Gulik, Berg en Mark.
Later in 1539 zegelt hij met een wapen waarop de Zutphense leeuw ook voor
komt. Na 1543 voerden Karei V en Philips II de Zutphense leeuw, gekroond, te
midden van de wapens hunner gebieden en sedert de afzwering, de zogenaamde
"Verlatinge" van Philips II in 1581, kreeg het Zutphense wapendier als embleem
