Middeleeuwse boeken uit Zutphen door P.G.J. Breukink In het Stedelijk Museum wordt van 11 december 1981 tot 1 februari 1982 de tentoonstelling "Middeleeuwse boeken uit Zutphen" gehouden. Deze tentoon stelling is samengesteld door de afdeling Hulpwetenschappen der Geschiedenis van de Katholieke Universiteit van Nijmegen, in samenwerking met het Gemeen tearchief en het Stedelijk Museum van Zutphen. Onder leiding van prof. dr. A. Gruijs en drs. A.J. Geurts zijn de middeleeuwse boeken en handschrift- en druk- fragmenten uit het Gemeentearchief beschreven en gecatalogiseerd. De tentoon stelling en de bijbehorende catalogus vormen geen afsluiting, maar een eerste aanzet tot verdere studie: naast veel fragmentmateriaal zijn de handschriften in de Librije en de Zutphense handschriften elders nog nauwelijks bestudeerd. Tevens is over de geschiedenis van de Zutphense kloosterbibliotheken te weinig bekend. De tentoonstelling is verdeeld in een aantal "rubrieken": het schrijven en drukken van middeleeuwse boeken, verluchting, boekbanden en fragmenten van handschrift en druk. Tot het midden van de 15de eeuw zijn er geen gedrukte boeken. De boeken werden geschreven in een schrijfatelier (scriptorium), dat meestal verbonden was aan een religieuze instelling. De aard en de inhoud van het te schrijven boek be paalden het lettertype; duurzaamheid en belangrijkheid de keuze tussen papier en perkament. Het gedrukte boek verdrong in de 16de eeuw het handschrift. De oudste gedrukte boeken in Zutphen komen uit Deventer, toen een der meest ac tieve drukkerscentra van Nederland. De verluchting of decoratie was een wezenlijk onderdeel bij de totstandko ming van het boek. De bestemming en/of de opdrachtgever bepaalden de aard van de decoratie. Het verluchten was een specialistisch werk en gebeurde vaak niet in de plaats waar het boek geschreven was. Vijf Zutphense handschriften zijn mogelijk verlucht in het fraterhuis St. Hieronymusberg in Hulsbergen. Deze gemeenschap van Broeders van het Gemene Leven was in 1407 gesticht en werd in 1579 ontbonden. Ten aanzien van de canonplaten in twee Zutphense missalen kan eveneens aangenomen worden dat zij niet in Zutphen gedecoreerd zijn. Deze canonplaten zijn later los ingevoegd en kunnen dus ouder of jonger dan het mis saal zijn. In het 15de eeuwse missaal voor het altaar van de Anthonyvicarie in het Heilige Geest ziekenhuis in Zutphen is een canonplaat uit het einde van de 14de eeuw, hoogstwaarschijnlijk afkomstig uit Nijmegen. Het tweede missaal werd in 1473 gekocht voor het Antoniusaltaar in de Walburgskerk en heeft een canon plaat die mogelijk tussen 1450 en 1460 gedecoreerd is in het klooster Agnieten- berg in Zwolle. Bij de middeleeuwse boekbinding is een duidelijk onderscheid tussen "luxe" en "gewone" banden. De "luxe" boeken werden versierd met kostbare metalen en edelstenen en waren meestal bestemd voor de liturgie. Een voorbeeld is het Zutphense Liber Aureus uit het laatste kwart van de 15de eeuw. Registers en 17

Periodiekenviewer van Erfgoedcentrum Zutphen

Zutphen (vanaf 1982) | 1982 | | pagina 18