Andere delen van de beschikbaar gekomen grond werden gereserveerd voor
openbare gebouwen. Het gerechtshof verhuisde uit het overvolle stadhuiscom
plex aan het 's Gravenhof naar een nieuw gebouw op het vroegere Slijkbolwerk
(4) aan de huidige Martinetsingel, toen nog Bokkenwal geheten, waaraan in
1883 werd begonnen; op een van de lunetten van het Wambuis (6) werd door het
Rijk een nieuwe gevangenis gezet, die in 1884 gereed kwam; het Oude en Nieuwe
Gasthuis bouwde in 1886 een nieuw ziekenhuis aan de Coehoornsingel.
Tenslotte werden ook handel en scheepvaart niet vergeten: ten noorden van
het station werd de inmiddels al weer gedempte Noorderhaven gegraven. Het
aangrenzende Coenenspark werd verder uitgebreid en verbeterd.
Het zou te ver voeren hier in détail uiteen te zetten wat er met ieder onder
deeltje van de vroegere vesting gebeurde. Uit het bovenstaande is duidelijk naar
voren gekomen dat Zutphen in de vrij korte periode van dertig jaar tussen 1860
en 1890 een grote gedaanteverandering onderging, althans van buiten bezien. Het
beeld van de gesloten vestingsstad was vervangen doordat van een open stad, met
royale singels en een aantal statige bouwwerken. Hoewel er veel is gesloopt, is dit
met overleg gebeurd, en de nieuwbouw die toen is opgezet, mag over het alge
meen zeker niet ongeslaagd worden genoemd.
Van het weinige dat er omstreeks 1890 nog van de vestingswerken resteerde,
is sindsdien alweer veel verdwenen. Een reden te meer om erg zuinig om te sprin
gen met de schaarse resten die nu de herinnering vormen aan wat eens de mach
tige vesting Zutphen was.
De Spittaalbuitenpoort met een deel van de hoofdwal, ca. 1876
16
Xw: