Links: Uitsnede van de kaart van Jacob van Deventer uit ca. 1560.
Midden: Het perceel is sinds de eerste kadastrale vastlegging zo goed als niet veranderd.
Rechts: Uitsnede van de maquette van Constant Willems.
Linkerpagina: Bouwhistoricus Jeroen Krijnen voor Groenmarkt 27.
De Groenmarkt ligt in het hart van de stad en is samen met
de Houtmarkt en Zaadmarkt de grens van de oudste kern
van Zutphen. De markten vormden voor de dertiende eeuw
een droge gracht. Het is goed mogelijk dat in die periode,
rond 1315, al de eerste houten huizen langs de noordzijde
van de Groenmarkt werden gebouwd. Op 13 mei 1284
woedde een felle stadsbrand die grote delen van de oude
stad en de Nieuwstad in vlammen deed opgaan. Het was
de opmaat voor herbouw in baksteen van vele, voorheen
houten huizen. Na volgende stadsbranden in 1310 en
1336 (Nieuwstad) werd deze verstening een verplichting,
gestimuleerd door subsidies. Dendrochronologisch
onderzoek wijst uit dat diverse panden aan de Groenmarkt
tussen 1325 en 1350 zijn gebouwd. Omdat de Groenmarkt
na die periode gevrijwaard is gebleven van stadsbranden
mogen we aannemen dat de oudste bakstenen huizen
langs de markt uit die periode dateren.
De vroegste plattegrond van Zutphen dateert uit omstreeks
1565 (Jacob van Deventer) en geeft vrij accuraat de
toenmalige toestand weer met een compact bebouwde
stad. Dat het stratenpatroon ter plaatse sindsdien
nauwelijks is veranderd, is goed te zien wanneer de kaart
van Van Deventer wordt vergeleken met de kadastrale
minuut uit 1832 en vervolgens met huidige plattegronden.
Het perceel van Groenmarkt 27 is sinds de eerste
kadastrale vastlegging zo goed als niet veranderd.
DE 'WEER' ACHTER HET HOEKHUIS
Groenmarkt 27 beslaat de volle diepte van het huizenblok
tussen de Groenmarkt aan de voorzijde en de Heukestraat
aan de achterzijde. Het rechter huis, Groenmarkt 29, op
de hoek met de Schoenmakerssteeg, heeft de helft van
die lengte en doordat het achterterrein behoort bij het
linker buurpand, wordt het hoekhuis door de L-vormige
plattegrond van Groenmarkt 27 aan twee zijden omsloten.
Deze eigendomssituatie wordt reeds in 1482 al zo
omschreven, een gegeven dat al 540 jaar zo functioneert.
MIDDELEEUWEN
Op de plek van Groenmarkt 27 kan al vanaf het eind van
de twaalfde eeuw een gebouw hebben gestaan. Details
over een eerste houten huis op deze plek of over de eerste
bakstenen opvolger zijn zo goed als niet bekend. Wel is
het goed denkbaar dat de fundering, de keldermuren en de
eerste meters van het opgaande metselwerk in de zijmuren
nog uit de oudste bakstenen fase (periode 1250-1350)
stammen.
Het huis bestond in de middeleeuwen waarschijnlijk
uit een voor- en achterhuis. Een aanwijzing daarvoor is
te vinden in de kelder aan de straatzijde. Deze kelder
beslaat namelijk niet de volledige oppervlakte van het
huis, maar ongeveer twee derde en eindigt met een
dikke eindmuur waar links een deur toegang geeft tot
een kleine tongewelfde kelder onder het achterhuis aan
de Heukestraat. Als we aannemen dat de voorste kelder
overeenkomt met de oppervlakte van het eerste bakstenen
huis, dan moet het korter zijn geweest dan de huidige
diepe rechthoekige plattegrond.
PERIODE 1400 - 1550
Dankzij een dendrochronologisch onderzoek naar de
balklagen in het achterhuis, waarbij Pressler GmbH
de monsters analyseerde en dateerde, weten we dat
Groenmarkt 27 rond 1471 ingrijpend moet zijn aangepast.
De kelder werd aan de straatzijde overwelfd met
57
