INTERVIEW
JOODSE PATIËNTEN
GEDEPORTEERD
Vooruitlopend op die publicatie
geeft hij alvast enkele cijfers: 'Er
zijn tijdens de oorlog in totaal 847
patiënten in de klinieken in Zutphen
en Warnsveld overleden door ziekte,
zwakte, honger en oorlogsgeweld.'
Onder de overledenen bevinden zich
ook twintig Joodse patiënten, die in
april 1943 vanuit beide 'gestichten'
werden gedeporteerd naar Sobibor.
Dat niet meer Joodse patiënten
in het Oude en Nieuwe Gasthuis
werden verpleegd, komt doordat er
in Apeldoorn een aparte kliniek was
voor psychiatrische patiënten van
Joodse afkomst: Het Apeldoornsche
Bosch. In januari 1943 werd die
kliniek door de SS ontruimd en
werden de 1250 patiënten en
personeel per trein gedeporteerd
naar Auschwitz, waar zij bij aankomst
werden vermoord.
Volgens Stienen was die deportatie
vreemd genoeg nog geen signaal
voor de artsen van de psychiatrische
instellingen in de rest van het land
om hun Joodse patiënten te ontslaan,
zodat geprobeerd kon worden ze
in veiligheid te brengen. 'Het besef
dat ook patiënten in niet-Joodse
instellingen een gruwelijk lot stond
te wachten drong pas drie weken
later door. Vanaf 7 februari 1943
stuurden de artsen hun Joodse
patiënten weg om ze te redden van
de vernietigingskampen. Alleen de
zwaarste patiënten bleven achter,
het was vanwege hun geestelijk
gesteldheid niet verantwoord om
ze te laten gaan. Een kleine groep
van vijf bevond zich in Zutphen,
waar de Duitse bezetter ze op 6
april kwam ophalen. De toenmalige
directeur Van Bork weigerde zijn
patiënten te laten gaan. "Je krijgt
mijn Joodse patiënten niet mee",
schijnt hij te hebben gezegd en
dat had tot gevolg dat hijzelf werd
gearresteerd en in Arnhem in de
gevangenis werd vastgezet, terwijl
de patiënten naar Westerbork
werden gebracht. Vervolgens werd
een compromis gesloten: de grotere
groep van veertien Joodse patiënten
in Warnsveld verhuisde op 8 april
naar een 'Israëlitisch Noodhospitaal'
in Zutphen, maar dat was een
dekmantel. Op 9 april werd de groep
alsnog op de trein naar Westerbork
gezet.'
OVERBEVOLKING EN HONGER
In de laatste oorlogsjaren
verslechterden de omstandigheden
in beide klinieken in hoog tempo.
Er was sprake van overbevolking.
Binnen twee jaar waren 600 patiënten
met verplegend personeel en artsen
uit de kustgebieden naar het oosten
gekomen. Toen het binnengesticht
Links: Loopgraven langs het terrein van Het Groot Graffel.
Rechts: Personeel van de geëvacueerde patiënten van andere instellingen met het wagentje waar het eten mee wordt rondgebracht.
