N
WffilJ
ZAfcöRöAC 5 mei wv>
VRIJ
ZO WERD DE OORLOG BELEEFD
-a*
^5" I
veel meer op de achtergrond of
wordt helemaal niet beschreven.
Johanna beschrijft echter vaak op
bijna filosofische wijze en bij vlagen
wanhopige toon haar gemoed. Zo
viel het gemis van haar geliefde haar
zwaar, evenals de oorlogsellende in
Europa en Azië: 'Ik las in De Koerier
over het z.g. vergeldingswapen.
Ze smullen ervan, de Duitsers, hoe
Londen brandt, zoals de Engelschen
Berlijn hebben laten branden. Ik kan
wel spugen op dit alles!!!!! En als ik
ondanks alles, niet geloofde, zouden
al mijn idealen dood en kapot in
me liggen.' Stijl en inhoud tonen de
gevoelens van Johanna Douma-van
Wisse in die roerige jaren '40-'45 en
geven een beeld van haar 'beleving'.
Hierdoor zijn haar dagboeken
de enige werkelijk persoonlijke
egodocumenten uit die periode in de
collectie van het Zutphense archief.
In Zutphen hielden meer mensen
dagboeken bij. Menno Tamminga
schreef 'Wij zijn vrij' op basis van
ruim twintig Zutphense dagboeken
en Gosse Koolstra en Michel
Groothedde schreven een boek aan
de hand van oorlogsherinneringen
van Piet Dullaert (zie hierna).
De dagboeken van Johanna zijn
gedigitaliseerd en te zien op
www.erfgoedcentrumzutphen.nl.
Ze zijn opgenomen in de collectie
Archieven, archiefnummer 0263,
inventarisnummers 209 t/m 215.
voedselafwerping een fiasco j
geworden, daar de pakketten
grotendeels in een mijnenveld
terecht kwamen.
Op vele daken der huizen F
hebben mensen boodschappen
geschreven zoals„Thank you
boys".
De regeringsvoorlichtings
dienst deelt mede, dat H.M. de
Koningin met H.K.H. Prinses
Juliana gisteren per vliegtuig
zijn aangekomen in bevrijd
gebied. De aankomst was oor
spronkelijk vastgesteld op 28
April, maar moest door de
weeromstandigheden worden
uitgesteld. De Koningin stelt
zich voor hier thans enige tijd
door te brengen, voor zij voor
goed hier blijft. In verband met
de tijdsomstandigheden zal zij
haar eenvoudige levenswijze
voortzetten. Haar voorlopige'
adres, voor het indienen van
verzoekschriften, brieven
isKolonel J. G. Baron Baud,
Kraanstraat 4, Breda.
De onderaan
van het Derde
een sf ux gs&c6iedenis In bloed en tranen
>k/«ï ftfttëéfü 4T'IHtÉWlUÉÉ» -./.
vW7 24$ Leefó
hee&eo.
GETROUWD op 5 Mei
HANS VROMEN
GERDA HARENBERG
Zutphen, Laarstraat 21
Duitse troeoen
enemar
West-Nederland,
en zie
Gisteravond om ongeveer half negen kwam het bericht door,
waar wij reeds weken lang naar gesnakt hebben.
Geheel Nederland is thans bevrijd!
De mededeling luidde als volgt
Veldmaarschalk Montgomery heeft aan generaal
Eisenhower medegedeelddat de Duitse bezetting van
West-NederlandDenemarken en Noordwest-Duitsland,
met inbegrip van Helgoland en de Friese eilanden
zich aan de 21ste legergroep wil overgeven.
Hedenmorgen W Suw (dubbele Engelse zomertijd)
capitulatie"van kracht geworden.
Na deze uitzending dreunde ons Wilhelmus
door een vrij Nederland
De Capitulatiehandelingen
De ondertekening van de
capitulatie-voorwaarden vond
plaats Vrijdagavond om half
zeven. Van Duitse zijde werd
getekend door admiraal von
Friedenburg, den plaats-vervan
ger van Dönitz, door den gene
raal Kinsen, den opperbevel
hebber van Noord-Duitsland en
drie andere officieren.
Holland leeft weer,
I Holland streeft
Over het beeld, dat Berlijn thans
biedt, wordt nog het volgende ge
meld: De stad der duivelse plannen
ziet er uit als een troosteloze puin
hoop. De Friedrichstrasze is niet be
gaanbaar. De tunnels van de onder
grondse zijn op verschillende plaatsen
ingezakt. Unter der Linden is bezaaid
met overblijfselen van auto's, straat
versperringen en gebouwen. Hitiers
Rijkskanselarij, de Rijksdag en het
Ministerig van Luchivaart branden nog
steeds als lichtende fakkels.
In bloed en tranen gaat het Duitschland
Adolf Hitler ten onder, het Rijk, dat deze val-
sche profeet eens een bestaan van 1000 jaren
had voorspeld. Hij zou Duitschland leiden naar
de hoogste macht, naar de wereldheerschappij,
maar in werkelijkheid heeft hij het land naar
den afgrond gevoerd. „Elk volk krijgt de leiders,
die het verdient" is een algemeen bekende uit
spraak. Dit geldt zeer zeker ook voor het Duit-
sche volk, dat ongetwijfeld goede eigenschap
pen bezit, maar dat daarnaast geleid wordt
door instincten en hartstochten, die gevaarlijk
zijn voor den vrede en de veiligheid van de
menschheid. De Duitsche machtswellust, de
snoeverij en pralerij waren eigenschappen, die
het in Hitler's Derde Rijk naar hartelust kon
botvieren. En maar al te gaarne onderwierp het
zich tevens aan een systeem, dat alle persoon
lijke vrijheid aan banden legde, waarmede het
bewijs werd geleverd, dat de meeste Duitschers
een slavenziel bezitten.
I Dit systeem, dat de menschheid de gr--'-*-
I. rampen heeft bereid, gaat thans
Nu voor heel ons Vader
land het uur der vrijheid
heeft geslagen, verenigen
wij ons om uiting te geven
aan onze diepe dankbaar
heid dat aan onze gemeen
schappelijke beproeving
een einde is gekomen.
Ik roep U op om dit uur, dat
voor ons altijd onvergetelijk
zal blijven, met elkaar te
beleven.
j laatste stuiptrekkingen zijn begonnen. Het volk,
dat meende over de andere naties als heeren
te kunnen heerschen, zit terneergeslagen aan de
I puinhoopen van zijn schijnbaar zoo machtig
Rijk. Vele generaties zal het duren voor Duitsch-
land die rampen te boven is. Moge het her
boren Duitschland leeren, dat het andere we
gen moet inslaan wil het een nuttig lid zijn van
de volkerengemeenschap.
leid door Gottfried Feder,
zondere economische theorieën op na hield. Tot
diens partijtje, dat ongeveer 60 man telde, wist
Hitier door te dringen en de leiding over te ne
men. Hij veranderde den naam in Nationaal
Socialistische Duitsche Arbeiders Partij. Ook
wijzigde Hitier de linksche opvattingen, maar
hij behield een groot deel van Feder's econo
misch program,
De N.S.D.A.P. nam, begunstigd door de om
standigheden en de verkeerde instincten van het
Duitsche volk, een geweldige vlucht. Hitier
hield den Duitschers steeds één ding voor 0—
oogen, n.l. dat het land, dat in werkelijkheid landen zagen het gevaar
groot was, werd onderdrukt en dat een nieuw niets. Hitler nam de eene maatregel na de an-
vereenigd Duitschland een groote plaats in de dere en op 7 Maart '36 liet hij zijn troepen het
wereld moest gaan innemen. Rijnland binnenrukken. Later snoefde hij, dat hij
tientallen milliarden had gebruikt voor de her-
De Kapp-Putch bewapening. De „as" kwam tot stand en na het
Voor het eerst deed Hitier, zij het op weinig verlaten van den Volkenbond begon de poli-
ie urouisie eervolle wijze, van zich spreken bij de Kapp- tiek van afpersing, waarmede Hitier veel suc-
onder. De Putsch. Je Bierhal-revolutie van '23 in Mün- ,ces had- Alles liep hem nee: het Saargebied
Z,ij maakten daarbij gebruik van een geheime
gang, die van Goering's palels naar het Rijks
dag-gebouw leidde.
Op 30 Juni '34 volgde het bloedbad, dat vol- j
gens den bekenden journalist John Gunther in i
werkelijkheid gebeurde om de Rijksweer, waar- I
aan Hitier nauw gelieerd was. onbeperkte macht
te geven. De gevaarlijke S.A. werd door het
dooden van zijn leiders, zooals Ernst Roehm, in
werkelijkheid grootendeels geëlimineerd. Na dat
bloedbad begon met recht de terreur. - Overal
werden concentratie-kampen opgericht, waarin
de verschrikkelijkste dingen zijn gebeurd. Ont
stellende feiten zijn daarover aan het licht ge
komen.
De herbewapening
Nadat Hitier aan de macht was gekomen,
werd van meet af alles gedaan om Duitschland
•k mogelijk te bewapenen. De andere
aar deden
chen. Het werd een debacle, waarbij Hitier, kwam weer aan Duitschland en de andere
die zich op den grond wiero, zoodra men begon gendheden lieten alles onnes tra ft toe. In '38
- - schouder brak! Hij werd wegens u"~>' -
schieten,
hoogverraad aangeklaagd en opgesloten. Tijdens
zijn gevangenschap schreef hij zijn boek „Mein
Kampf". Het hoofdmotief van dat boek, dat on
telbare malen wordt herhaald, is steeds, dat
Duitschland vernederd door de vredesverdragen
in verdeeldheid is gebracht, maar als een mach
tig eensgezind volk moest opstaan. De hoofd
schuld van Duitschland's vernedering werd ge
geven aan de joden, de socialisten en de paci-
willen heden om
uur o
aartoe
iieenKomen.
zijn onzen
noten dankbaar. Wij her
denken onze gevallenen,
wij hernieuwen onze trouw
aan ons Nederland en aan
ons Koninklijk Huis.
We willen somen onze
Wilhelminaboom herplanten
op zijn eigen plaats.
Wij gaan met Gods hulp
onze eigen vrije toekomst
vol vertrouwen samen te
gemoet.
Leve de Koningin 1
Leve ons dierbaar
Vaderland I
Hoe het begon
De Duitsche machthebbers, die in 1918 capi
tuleerden vóór de'tegenstanders de grenzen van
- het Rijk hadden overschreden, hebben van meet
af de gedachte van revanche gekoesterd. Dui-
delijk is aan het licht gekomen, dat onmiddel- i..,
lijk na den eersten wereldoorlog reeds met de 1°'.'.™!'.™ gJ'JSPjSS
herbewapening een aanvang werd gemaakt.
Het Duitsche volk is in wezen militairistisch en
heerschzuchtig en het is geen wonder, dat ware
democraten zooals Stresemann en Brüningzich
niet of slechts met moeite konden handhaven.
De man, die kon speculeeren op de ware in
stincten van de meerderheid van het Duitsche
volk, die de menigte wist op te zweepen tot
een ongezonden vaderlandschen geest, zou op
den duur de macht in handen krijgen. En die
man was de groote demagoog Adolf Hitler.
Merkwaardig genoeg was Hitier niet eens een
I Duitscher, maar een Oostenrijker. Wie de over
ij t algemeen zorgelooze
meerderheid
Na Hitler's vrijlating groeide zijn partij ge
weldig. Het werd door de S.A. en de S.S. een
macht in den staat, waardoor ook de grootin-
gen leste toe kwamen hem
Een groote schuld aan Duitschland's
ondergang draagt ook de Reichswehr, in wezen
de militairistische Junkerskliek, die in Hitier de
groote kans zag en hem op de mi
wijze heeft ondersteund.
Hoe Hitier Duitscher werd
Daarbij kwam nog de seniele aftakeling van
von Hindenburg. De niet meer geheel toereken
bare oude man benoemde Hitler in Januari ,33
tot Rijkskanselier en toen was het hek van den
dam. Een groote moeilijkheid was voordien het
- udiuui van ue uver- ^e't 9eweest' dat Hitier geen Duitscher was. AI-
het Oostenrijksche volk! kunstgrepen waren noodlg om hem de
<erd Oostenrijk bezet, in '39 volgde Tsjecho-
Slowakije, tot in het najaar van '39 de bom
wel barsten moest. Engeland en Frankrijk, ge
bonden door het verdrag met Polen, trachtten
eindelijk toe te slaan, maar ze waren onmach
tig. In het volgend voorjaar liep Duitschland
het grootste deel van West-Europa onder den
voet en Engeland stond geheel alleen. Het is de
onvergankelijke verdienste van het Engelsche
volk, van Churchill en Eden in het bijzonder,
dat het niet heeft versaagd. De ommekeer
kwam, ondanks Hitler's vele profetieën, die alle
valsch waren. In '40 verklaarde hij: „De oorlog
in het Westen is geëindigd." Na den overval op
Rusland riep hij uit: „Deze tegenstander (Rus
land) is geslagen en zal zich nooit meer ver
heffen!" Hij kleineerde zijn tegenstanders en
wschold hen uit. Hij verklaarde, dat degeallieer-
krachtige den bij een landing blij zouden mogen zijn, wan
neer ze negen uur aan land zouden blijven. Ook
voorspelde hij, dat Stalingrad zou vallen. En
Goebbels riep uit: „Wij zullen zegevieren om
dat wij den Führer hebben!"
En nu is het einde gekomen. Hitler is een
valsche profeet gebleken. Hij stierf en laat een
brandend en bloedend Duitschland achter. Het
oordeel heeft zich voltrokken; het recht heeft
ook nu de zegepraal behaald.
Is dal
dat in zooveel opzichten van het Duitsche
schilt, kent, verbaast zich er over, datjuist
dat volk een man als Hitier heeft voort
gebracht. Hitler's vader, een tolbeambte, die
oorspronkelijk den naam Schickelgruber droeg,
was voor de derde maal getrouwd, toen zijn
zoon Adolf op 20 April 1889 werd geboren.
Adolf s vader was toen 52, zijn moeder 29 jaar
erkrijgen
i het echtpaar Hitier
Duitsche nationaliteit te doen
Frick,
van Binnenlandsche Zaken in Thüringen was,
had er iets op gevonden. Iemand, die officieel
Duitsch ambtenaar werd, verwierf vanzelf de
Duitsche nationaliteit en daarom stelde Frick
voor Hitier te doen benoemen tot gendarmerie
commandant in een klein plaatsje in Thüringen.
Maar dit geval kwam aan de groote klok: men
maakte zich vroolijk over Hitier als di
in Jus-
C. C. DE JONGE,
Burgemeester.
Hollands naam is weer hersteld.
HollanïSFff stof
om 3 uur luiiöer> de vReèesKt-oKxeo
Zal opnieuw oi
■li.' i.uTü1
Cfr-C&d./yyia-asL CC'
CK-&-0-1. -e**
Het huwelijk waa
niet gelukkig; de man, een tyrannieke dwe- van9er en daarom ging dit plan niet door. Maar
per, is in 't café achter een wijnflesch aan een een andere Nazi-groote, de Mii
beroerte gestorven. De moeder was een gevoe- titie in Bronswijk, riep een fictieve betreKKing
lige, maar zeer dweepzieke vrouw. in het Ieven' n l van kanselier der Brunswijk- ^ryi. <*2*.
Het is-algemeen bekend, dat het Adolf Hitler sche le9atie in Berlijn. Hitier legde de eed af
in zijn jonge jaren niet voor den wind ging. Hij en werd Duitsch staatsburger.
meende, dat hij talent had voor kunstschilder, De Rijksdagbrand t?
113 jj i?c'ere kenner, die zijn producten zag. Een misdaad, de Rijksdagbrand, welke door de
•aadde hem onmiddellijk aan zijn gaven op een nazi's is gesticht, heeft er mede toe bijgedragen
te besteden. In feite was Duitsch- om Hitier stevig in het zadel te brengen. Op -
:er dan een huis- 27 Febr. ,33 ging het Rijksdaggebouw grooten- jsO 6*^7
hij eerst gewoon deels in vlammen op. Duitschland werd wakker
a i bi! de een an' geschrikt: de nazi's suggereerden roode terreur o- 3
dere gelegenheid verwierf hij het ijzeren kruis. en zoo kreeg Hitier bij de verkiezingen van 5
er was een groot fantast, maar tevens een Maart een overweldigende meerderheid. Een /yyisCj
andei
land's lat<
schilder. In den 0 L,
soldaat en later onderofficier; bij de
redenaar van formaat. Toen de oorlog verloren ieder kent het beruchte "proces, de veroordeeling
as, voelde hij dat als een persoonlijke belee- van den onnoozelen v. d. Lubbe en de bijzon-
'9 ng" V7 Z1i'n Jenken, al zijn streven was er dere rol van den Bulgaarschen communist Dimi-
p gericht om het „Deutschtum", waaronder hij trof. Behalve de politiek ongeschoolde Duit-
ook de Uostenrijkers rekende, tot verheffing te schers begreep de geheele wereld onmiddellijk,
brengen. Zijn politieke loopbaan begon hij als waar de schuldigen moesten worden gezocht,
spion voor het leger; hem werd opgedragen so- Later heeft de op 30 Juni '34 vermoorde nazi-
j__, om den leider Karl Ernst in nagelaten papieren ver-
daarover klaard, dat hij, door twee S.A.-mannen gehol-
werkelijkheid den brand heeft gesticht.
y
cialistische vergaderingen i
geest van de arbeiders te peilen t..
verslag uit te brengen. Daardoor kwam hij i
27
