ERFGOED
FRAAIE AANVULLING VOOR ZUTPHEN
twaalf meter hoge toren 300.000 stenen nodig waren
die ter plekke werden gebakken. Bovendien moest voor
de schietgaten speciaal het keiharde drakenveldersteen
(trachiet van de Drachenfels) worden aangevoerd. Dat
leverde in 1457 een verdedigingswerk op met muren van
maar liefst vier meter dik, dat plaats bood aan acht flinke
kanonnen en één reuzenkanon van vijf meter lang en
10.000 kilo zwaar. Dat reusachtige kanon vuurde overigens
maar één keer een schot af. Dat was om de plaatsing
ervan te vieren. Het werd daarna nooit meer gebruikt
omdat Zutphen zich uiteindelijk zonder strijd overgaf aan
de Bourgondiërs. Het reusachtige kanon werd vervolgens
als oorlogsbuit weggevoerd en is sindsdien nooit meer
opgedoken.
THEE MÉT UITZICHT
De Bourgonjetoren was gedurende de eerste jaren
na de voltooiing een symbool van de zelfstandigheid
van Zutphen. Pas na de machtsovername in 1473
door de Bourgondiërs kwam aan die zelfstandigheid
langzamerhand een einde. En in de volgende eeuw kwam
door toenemende interne en externe onrust ook het einde
van de Hanze in zicht). Binnen de Hanze ontstond een
heuse strijd om de macht, die de organisatie verzwakte.
Tegelijkertijd kwamen er grotere schepen, waardoor de
handelsroutes veranderden en de Hanzesteden steeds
minder goederenvervoer te verwerken kregen. Uiteindelijk
luidde de verwoestende Dertigjarige Oorlog (1618-1648),
waarbij talrijke Hanzesteden betrokken raakten, de
definitieve ondergang van het handelsverbond in.
De rol van Zutphen als belangrijke Hanzestad en als
vestingstad raakte dus uitgespeeld. De Bourgonjetoren
stond er nog wel fier bij, maar als symbool van de macht
telde die niet meer. Dat laatste wordt misschien nog wel
het best geïllustreerd door het lieflijke theekoepeltje dat
in 1741 bovenop de toren verscheen. Het was baron Van
Heeckeren, de eigenaar van het huis 't Waliën - dat vlak
achter de toren stond - die opdracht voor de bouw gaf. Als
hij thee dronk had hij op die plek namelijk een mooi uitzicht
over de IJssel.
Diezelfde baron Van Heeckeren gaf predikant Johannes
Martinet (1729-1795) toestemming om het torenkoepeltje
te gebruiken als werkplek voor het schrijven van zijn
Catechismus der Natuur, een moraliserend boekwerk van
acht delen waarin de natuur en al het aardse leven worden
verklaard vanuit de Bijbel. Het levenswerk van de predikant
leidde ertoe dat de toren ook wel Martinetstoren wordt
genoemd.
Luchtfoto uit de jaren '70 van de vorige
eeuw met de IJssel en de jachthaven bij de
Bult van Ketjen. Rechts de Bourgonjetoren.
Fotocollectie Regionaal Archief Zutphen:
fotonummer SZU002029325_0025
Hoewel de Bourgonjetoren dus geen feitelijke betekenis
meer had na de inname door de Bourgondiërs,
betekende dat niet dat Zutphen verschoond bleef van
oorlogsgeweld. 'Daaraan zal', aldus gildegids Santing, 'ook
de nodige aandacht worden gegeven in de toekomstige
tentoonstelling'. Santing noemt als voorbeeld het
zogeheten Bloedbad van Zutphen, waarbij de Spaanse
troepen onder leiding van Don Frederik - de zoon van
Alva - in november 1572 vele honderden Zutphenaren
vermoordden. Het bloedbad maakte deel uit van een
strafcampagne tegen steden die zich verzetten tegen
de Spaanse heerser. Maar volgens Santing was het
ook een vergelding van de moordpartij eerder dat jaar,
gepleegd door het geuzenleger van Willem van den
Bergh. Daarvan waren talrijke katholieke stadgenoten
(burgers en geestelijken) het slachtoffer geworden. Zowel
Santing als Haafkens is ervan overtuigd dat de nieuwe
tentoonstellingsruimte in de Bourgonjetoren een fraaie
aanvulling zal betekenen op al het moois dat al te zien is
in Zutphen. 'Als alles volgend jaar klaar is, hebben we een
prachtige en moderne manier om belangstellenden over
het rijke Hanzeverleden van Zutphen te vertellen', aldus
Haafkens.
49
